عايدي 600 ميليون دلاري ايران از توافق اوپك

عايدي 600 ميليون دلاري ايران از توافق اوپك

قيمت نفت و نوسانات آن در دنيا بسيار با اهميت است. نفت گسترده‌ترين سيطره‌ معاملاتي در جهان را دارد و به همين جهت، سمت و سوي آن، نشاني از سمت و سوي اقتصاد جهاني است؛ از سوي ديگر مردمي كه در كشورهايي با قيمت آزاد سوخت زندگي مي‌كنند، به اين واسطه به بهاي طلاي سياه اهميت مي‌دهند كه به نوعي نشان مي‌دهد بايد چقدر براي بنزين و ديگر سوخت‌ها هزينه كنند. در ايران اما ماجرا متفاوت است. براي مردمي كه قيمت بنزين و گاز كه بر زندگي‌شان اثري مستقيم دارد، ثابت بوده و تاثير چنداني از بهاي نفت خام نمي‌گيرد، معنادار‌ترين قسمت معاملات نفت خام، افزايش درآمد كشور است. درآمد حاصل از صادرات نفت خام كه در كژدار و مريز بودن ديگر صنايع، به‌نوعي مهم‌ترين اميد بدنه مردم به بهبود معيشت به‌حساب مي‌آيد. شايد از همين‌جاست كه تفاوت تحليل بازار نفت براي مخاطبان در كشورهاي گروه نخست، با مردمان كشورهاي بزرگ توليد‌كننده نفت خام از جمله ايران و عراق متفاوت باشد. روز دوشنبه گزارش ماهانه سازمان كشورهاي صادركننده نفت خام منتشر شد، گزارشي كه نشان مي‌داد اوپكي‌ها همانطور كه پيش از اين نيز از سوي چند نهاد عنوان شده بود، بالاي 90 درصد به تعهدات خود در زمينه كاهش توليد پايبند بوده‌اند. اين مساله براي اقتصاد جهاني، براي معامله‌گران و سفته‌بازان در بورس‌هاي بزرگ دنيا حاوي پيام و معاني مختلفي است. پيام‌هايي كه رسانه‌هاي اقتصادي در دنيا اغلب به آن پرداخته و در ايران نيز همين منوال اغلب دنبال مي‌شود. اما كمتر كسي خواهد بود كه بتواند دقيقا توضيح دهد نوسانات قيمت نفت خام در بورس‌هاي بزرگ لندن و نيويورك، براي بدنه مردم و براي گروه وسيعي از مخاطبان رسانه‌ها چه معنا، مفهوم و اساسا چه اهميتي دارد. «تعادل» در اين گزارش سعي كرده است علاوه بر تحليل واكنش بازار به انتشار گزارش اوپك پس از يك روز، به زبان ساده‌يي توضيح بدهد كه درآمد نفتي ايران به واسطه نشست انتهاي ماه نوامبر اوپك و متعهد بودن اعضا به تحقق بالاي 90 درصدي آن چه تغييري كرده است؟ به‌طور قطع در اين محاسبات مجبور به برخي پيش‌فرض‌ها شده‌ايم كه ممكن است صحت 100درصدي نداشته باشند، اما در كليت لطمه‌يي به مساله وارد نمي‌كنند. مشروح اين گزارش را در ادامه مي‌خوانيد.

اواسط سال 2014 و درست در روزهايي كه پيش از آن نهادهاي بين‌المللي مطرح در حوزه نفت خام، نسبت به احتمال كمبود عرضه نفت خام جهان باتوجه به ظهور جدي پديده داعش در عراق و به دست گرفتن ميدان‌هاي نفتي اين كشور هشدار مي‌دادند و به همين واسطه كشورهايي مانند عربستان سعودي فرصت را مغتنم شمرده و در غياب ايران بر توليد نفت خام خود اضافه كرده بودند، بهاي طلاي سياه روندي نزولي را آغاز كرد. در ابتدا هيچ كس تصور نمي‌كرد قرار است اين روند، قيمت‌هاي بالاي 100 دلاري را به كانال 30 دلاري در اوايل سال 2016 نزديك كند. در آن روزها ايران در گرماگرم چالش‌هاي مذاكرات خود با غرب به سر مي‌برد؛ توليد و به‌تبع آن صادرات نفت خام ايران سقف مشخصي داشت كه در صورت محقق نشدن برجام به 450 هزار بشكه در روز صادرات به ازاي دريافت غذا و دارو منجر مي‌شد. در اين وضعيت، اوپكي‌ها به سردمداري علي‌النعيمي، وزير سابق نفت عربستان تصميم گرفتند كه در ظاهر جنگي قيمتي را با توليد‌كنندگان نفت شيل آغاز كنند. جنگي كه در نهايت باعث شد چرخ اقتصاد برخي توليد‌كنندگان اوپك نيز فلج شود. در اين بين ايران كه به واسطه تحريم با كاهش صادرات مواجه بود، با پايين آمدن قيمت نفت خام، عملا از دو جنبه با مشكل مواجه شد.

با نتيجه دادن مذاكرات ايران و غرب، ايران توانست بخشي از كاستي خود در زمينه توليد و صادرات را جبران كند اما همچنان مساله قيمت بر جاي خود باقي بود. طبق بررسي «تعادل» از گزارش ماهانه سازمان كشورهاي صادركننده نفت خام، منابع ثانويه اين سازمان گزارش كردند كه ايران در ماه نوامبر سال 2016 (پيش از برگزاري نشست اوپك و تصميم بر سر كاهش توليد) 3 ميليون و 703 هزار بشكه در روز توليد مي‌كرده است. قيمت متوسط نفت خام سنگين ايران نيز در اين ماه توسط اوپك 42.42 دلار گزارش شده است. اين اعداد شمايي از وضعيت درآمدي ايران از صادرات نفت خام پيش از به نتيجه رسيدن توافق اوپك، همچنين متعهد بودن كشورهاي عضو سازمان به تحقق آن را نشان مي‌دهد. در اينجا توجه به اين نكته لازم است كه اساسا در گزارش‌هايي كه در مورد توليد نفت خام كشورها در اوپك منتشر مي‌شود 2 مجراي منابع ثانويه و اعلام مستقيم كشورها، مورد استناد قرار مي‌گيرد. آماري كه در اين بررسي مدنظر قرار گرفته، آمار منابع ثانويه است.  حالا و با انتشار گزارش ماه فوريه سازمان كشورهاي صادركننده نفت خام - كه آمار توليد و قيمت نفت خام ايران در ماه نخست ميلادي را قابل دسترس كرده است- مشخص مي‌شود كه طبق آمار منابع ثانويه، ايران به واسطه تعهد اوپك و اجازه يافتن براي توليد بيشتر، سطح توليد خود را نسبت به ماه نوامبر 73 هزار بشكه در روز افزايش داده و به 3 ميليون و 775 هزار بشكه در روز رسانده است. از سوي ديگر و با توجه به اثر مثبت تعهد اوپك و كاهش عرضه جهاني نفت خام بر قيمت‌ها، متوسط بهاي نفت سنگين ايران در ماه ژانويه به 51 دلار و 90 سنت رسيده است؛ عددي كه افزايشي 9.48 دلاري را نشان مي‌دهد.  طبق صحبت‌هايي كه چندي پيش علي كاردر مديرعامل شركت ملي نفت در نشست خبري خود مطرح كرد، ايران در ماه‌هاي گذشته ميلادي چيزي بين 2 ميليون و 100 تا 2 ميليون و 300 هزار بشكه صادرات نفت خام داشته است. در ماه ژانويه نيز به واسطه پايين آوردن سطح ذخاير نفت خام در اروپا، صادرات ايران روي 2 ميليون و 100 هزار بشكه بوده است، عددي كه در فوريه دوباره به 2 ميليون و 300 هزار بشكه در روز نزديك مي‌شود.  اما با در نظر گرفتن افزايش 75 هزار بشكه‌يي توليد نفت خام ايران نسبت به ماه نوامبر و پيش از تحقق توافق اوپك، از آنجايي كه مصرف نفت خام ايران تقريبا در اين مدت ثابت بوده، اين افزايش وارد مجراي صادراتي شده است. حال اگر بخواهيم بخشي از اثرگذاري توافق اوپك بر افزايش درآمد نفت خام ايران را محاسبه كنيم، دلتاي صادرات نفت خام ايران در 2ماه نوامبر 2016 و ژانويه  2017 ضرب در دلتاي قيمت نفت خام در اين 2 ماه، بخشي از اين اثر را بيانگر خواهد بود.

 واكنش مثبت بازار

طبق محاسبات «تعادل»، اگر صرفا اثر افزايش قيمت نفت خام ايران بر رشد صادراتي را مبنا قرار دهيم، ماه ژانويه با بيش از 20 ميليون دلار افزايش در درآمدهاي نفتي همراه بوده است. اين در حالي است كه اگر رقم صادراتي نفت خام ايران در ماه نوامبر را حدود 2 ميليون بشكه و ماه ژانويه را حدود 2 ميليون و 100 هزار بشكه در نظر بگيريم، ايران در كل حدود 600 ميليون دلار از جنبه‌هاي مختلف توافق اوپك منتفع شده است.

اين در وضعيتي است كه با مشخص شدن تعهد قابل توجه توليد‌كنندگان نفت خام به توافق ماه‌هاي پاياني 2016، بازار هر روز در حال اعتماد بيشتر به اين توافق و درنتيجه تقويت روند صعودي است. در راستاي همين مساله، يك روز پس از انتشار گزارش سازمان كشورهاي صادركننده نفت خام واكنش بازار نفت مثبت بود. هرچند افزايش توليد نفت در ديگر مناطق جهان به‌خصوص امريكا مانع از رشد بيشتر قيمت‌ها شد.  به گزارش «تعادل» به نقل از ماركت‌واچ، روز گذشته قيمت نفت WTI براي تحويل در ماه مارس در بورس نيويورك با افزايشي 3سنتي مواجه شد و به سطح 53دلار و 28سنت در هر بشكه رسيد. همچنين قيمت نفت‌ برنت براي تحويل در ماه آوريل در بورس لندن نيز 2سنت افزايش يافت و هر بشكه 56دلار و 4سنت معامله شد.  جديدترين گزارش ماهانه اوپك نشان‌دهنده اين است كه توليد روزانه اعضاي اين سازمان در ماه ژانويه با كاهش 890هزار بشكه‌يي نسبت به توليد ماه دسامبر مواجه شده و به رقم 32ميليون و 140هزار بشكه در روز رسيده است. سطح توليدي كه نشان‌دهنده پايبندي 90درصدي توليدكنندگان تا به اينجاي اجراي طرح است.  در اين رابطه، تيم اونس تحليلگر بازارهاي آتي سيتي‌بانك معتقد است كه اگر در 6‌ماه آينده كاهش توليد با همين سرعت ادامه داشته ‌باشد، ممكن است بازار جهاني نفت در نيمه دوم سال 2017 و با تقويت تقاضا دچار كسري عرضه شود. اوپك پيش‌بيني مي‌كند كه تقاضاي جهاني نفت در سال جاري رشد يك‌ميليون و 300هزار بشكه‌يي را تجربه خواهد كرد. اصلي‌ترين عامل اين رشد تقاضا، عطش چين به عنوان بزرگ‌ترين مصرف‌كننده آسيايي براي نفت درنتيجه تداوم افزايش فروش وسايل نقليه در اين كشور است. در گزارش اوپك قيد شده است: «ثبات فعاليت‌هاي اقتصادي در چين همراه با ثبات بازار سهام، المان‌هاي اضافي هستند كه سبب افزايش 14درصدي فروش كاميون، اتوبوس و خودروهاي مسافربري در سال 2016 شده ‌بود. اوپك برآورد مي‌كند كه تقاضاي كلي چين شامل نفت‌خام و سوخت در سال 2017 معادل 2.4درصد رشد خواهد داشت و به 11ميليون و 640هزار بشكه در روز خواهد رسيد. با اين ‌حال افزايش توليد ايالات‌متحده مي‌تواند تلاش‌هاي اوپك را خنثي كند. داده‌هاي وزارت انرژي ايالات‌متحده نشان مي‌دهد، توليد نفت اين كشور در هفته منتهي به سوم فوريه به 8ميليون و 980هزار بشكه در روز رسيده كه بالاترين سطح از ماه آوريل سال 2016 است. تازه‌ترين آمارهاي مربوط به توليد نفت و ذخاير امريكا روز چهارشنبه منتشر خواهد شد. تحليل‌هاي ارائه‌شده از سوي موسسه  S&Pپلاتس حاكي از آن است كه ذخاير نفت امريكا در هفته گذشته معادل 3ميليون و 250هزار بشكه بيشتر شده در حالي كه ذخاير بنزين اين كشور در اين هفته با كاهش 500هزار بشكه‌يي مواجه بوده است.

همچنين ريك اسپونرف تحليلگر شركت سي‌ام‌سي‌ماركت استراليا نيز در گفت‌وگو با رويترز اظهار مي‌كند: «به نظر مي‌رسد در حال حاضر بازار در يك ‌بازه محصور مانده است و نگراني اصلي آن در رابطه با عرضه است.» اگرچه كشورهاي اوپك تاكنون به صورت گسترده‌يي به توافق خود پايبند بوده‌اند اما رسانه‌هايي همچون رويترز كماكان بدبيني سرمايه‌گذاران نسبت به تداوم اين سطح از پايبندي را مخابره مي‌كنند و همين مساله سبب شده تا توافق اوپكي‌ها اثر بزرگ‌تري روي قيمت‌ها نداشته ‌باشد. هانس‌ ون‌كليف، كارشناس بانك هلندي اي‌بي‌ان در اين رابطه مي‌گويد: «توليدكنندگان اوپك خواهان اين هستند كه بازار پايبندي آنها به توافق را باور كند. اما درس‌هايي كه از تجربه‌هاي پيشين اوپك گرفته شده، بازار را به صورت عميقي نسبت به اوپك مظنون كرده است.» اين بدبيني‌ها در عمل نيز تاثير خود را بر اين موسسه هلندي گذاشته است. به گزارش رويترز، بانك اي‌بي‌ان پيش‌بيني خود از ميانگين قيمت نفت برنت براي نيمه اول سال 2017 را كاهش داده و از 55 به 50دلار در هر بشكه رسانده است. اين بانك حتي امكان كاهش موقت نفت به سطح 45دلار را نيز پيش‌بيني مي‌كند. تاماس وارگا، تحليلگر كارگزاري پي‌وي‌ام‌اويل لندن پيام ارقام منتشر شده توسط اوپك را بسيار واضح و رسا مي‌داند: «اگر خواستار اين هستيد كه از وقوع يك سال همراه با مازاد عرضه ديگر جلوگيري كنيد؛ تعهد را بهبود ببخشيد، توليد را كمتر كنيد و توافق را تا پايان نيمه دوم سال تمديد كنيد.»

منبع:تعادل