اصلاحات پولی کلید خورد

اصلاحات پولی کلید خورد

»تومان» پس از گذشت 88 سال، بار دیگر به واحد رسمی پول کشور تبدیل خواهد شد؛ خبری که بار دیگر به صدر اخبار رسانه‌های کشور راه یافت و این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که حذف «ریال» از معاملات پولی کشور، چه کمکی به اقتصاد ایران خواهد کرد؟
باید ابتدا به این موضوع توجه کرد که اولویت شماره یک اقتصاد کشور، تغییر واحد پول و حذف یک صفر از پول ملی نیست زیرا این عمل در واقع نتیجه‌ای جز حفظ ظاهر و زیبایی به دنبال نخواهد داشت و تنها باعث سهولت در مبادلات روزمره مردم و کارهای محاسباتی کشور خواهد شد و با این اقدام هیچ گونه اصلاح ساختاری در اقتصاد کشور ایجاد نخواهد شد‌.
از آنجا که نرخ تورم در ایران کنترل شده و اصلاح ظاهری بازار پول‌ ایران و تغییر نام آن چندان در اولویت قرار ندارد و گرهی‌ از مشکلات اقتصادی کشور باز نمی‌کند، در این مسیر لازم است بررسی‌هایی مبنی بر هزینه‌های تحمیلی این تغییر در بازار پول صورت گیرد‌.
باید توجه داشت چاپ اسکناس با واحد تومان حدود سه هزار میلیارد تومان هزینه دارد. در واقع با توجه به هزینه‌های جدیدی که در بخش مسکوک باید پرداخت شود، به نظر می‌رسد تغییر واحد پولی مشکل زیادی را حل نمی‌کند و اگر بخواهیم رفرم پولی داشته باشیم و هزینه‌هایی از جمله اصلاحات دفاتر حسابداری، چاپ اسکناس، دسته چک یا ضوابط نگهداری حساب‌ها در بانک‌ها را در این زمینه بپردازیم، بهتر است به‌یکباره تعداد صفرهای بیشتری حذف شود‌.
گفتنی است هر چند در حال حاضر ریال به عنوان واحد رسمی پول کشور شناخته می‌شود ولی در بین مردم، واحد پول تومان است‌. با این حال کشورهایی که واحد پول‌شان را تغییر دادند، عمدتا به این دلیل بود که شهروندان‌شان در معاملات خود دچار مشکل می‌شدند و در خریدهای روزانه‌شان مجبور بودند حجم زیادی از پول را جا‌به‌جا کنند مانند کشورهای زیمبابوه و ترکیه که با تورم سه رقمی مواجه بودند و برای حل مشکل نقل و انتقال پول مجبور به تغییر واحد پول خود شدند‌.
در مجموع بهتر است دولت در شرایط فعلی در بخش مهار نرخ تورم فعالیت و تمرکز بیشتری داشته باشد و اگر هم قرار است تغییری در واحد پولی کشور اعمال شود بعد از مهار تورم، تعداد صفرهای بیشتری از واحد پولی کشور حذف شود‌.
این در حالی است با تصویب اخیر هیات وزیران، تومان دوباره واحد رسمی پول کشور می‌شود و قرار است هر ۱۰ ریال به عنوان یک تومان در نظر گرفته شده و در مراودات مالی مردم مورد استفاده قرار گیرد‌.
کاربرد واحد تومان به جای ریال
دولت یازدهم در آذرماه سال ۹۵ در قالب لایحه بانک مرکزی، واحد پول ایران را تومان و برابر با ۱۰ ریال تعیین کرد؛ با این حال، این مصوبه پس از تایید مجلس و شورای نگهبان می‌تواند جنبه اجرایی و رسمی داشته باشد‌.
بر این اساس در آخرین جلسه هیات وزیران به ریاست رییس‌جمهور‌، دولت یکبار دیگر مصوبه سال گذشته خود را تصویب و اعلام کرد‌. بنابراین می‌توان انتظار داشت یکبار دیگر پس از گذشت ۸۸ سال از تعیین ریال به عنوان واحد پول ایران، تومان دوباره جایگزین ریال شود‌.
پیش از این، برخی نمایندگان مجلس درباره تغییر واحد پولی کشور، خواستار حذف همزمان چند صفر از اسکناس مانند روشی که در کشور ترکیه اجرا شده بود و عنوان کردند بهتر است اگر رفرم پولی اجرا می‌شود، به یکباره مخارج و هزینه‌های کار در نظر گرفته شود و حذف صفرها با تغییر اسکناس اتفاق بیفتد‌.
با این وجود، دولت در سال گذشته اعلام کرد به دنبال رفرم پولی نیست و تنها برای سهولت کار مردم در استفاده از تومان به دنبال تغییر واحد پولی کشور از ریال به تومان است؛ همچنین مسوولان بانک مرکزی نیز عنوان کرده بودند که قرار نیست اسکناس جدیدی به چاپ برسد‌.
دبیر هیات دولت در یادداشتی درباره جلسه اخیر هیات دولت نوشت: در جلسه یکشنبه اول مردادماه هیات وزیران لایحه اصلاح قانون پولی بانکی بررسی و تصویب شد‌. در این روزها که برخی از موسسات مالی و اعتباری با مشکلاتی روبه‌رو هستند، نقص قانون پولی و بانکی بیش از پیش آشکار شد و در لایحه اصلاحی که بیش از شش ماه در کمیسیون اقتصادی دولت با دقت زیاد مورد بررسی قرار گرفته بود، نقایص قانون از جمله احکام مربوط به نظارت، توقف، بازسازی، ورشکستگی، انحلال، تصفیه، مدیریت بانک‌ها و موسسات اعتباری، صندوق ضمانت سپرده و مقررات انتظامی تدوین و برطرف شده است و گام بزرگی در جهت نیل به یک قانون پولی بانکی مترقی و متناسب با برترین تجارب روز دنیا برداشته شده است‌.
محسن حاجی‌میری نوشته است: همچنین، براساس این لایحه واحد پول رسمی کشور، تومان و معادل ده ریال تعیین شد و موضوعی که مدت‌ها قبل از سوی مردم و در تمام مبادلات پولی مورد استفاده بود، یعنی کاربرد واحد تومان به جای ریال، رسمیت یافت‌.
هزینه‌های جدی در بخش مسکوک
در همین حال یک اقتصاددان معتقد است که تغییر واحد پولی در محاسبات مشکلاتی را به وجود خواهد آورد و محاسبات این ارقام به لحاظ حسابداری سختی‌هایی را ایجاد می‌کند‌.
کامران ندری در این باره گفت: به صورت کلی حذف یک صفر اگر بخواهد به صورت رسمی اتفاق بیفتد، باید حجم زیادی اسکناس معدوم و دوباره اسکناس جدید با مخارج جدید به چاپ برسد‌.
مدیر بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی وبانکی در گفت‌وگو با ایبِنا درباره تصمیم جدید هیات وزیران برای تغییر واحد پولی کشور از ریال به تومان و در نظر گرفتن هر ۱۰ ریال به عنوان یک تومان گفت: این اقدام یکی از آن مواردی است که نباید به این شکل انجام شود، چون واحد پولی مدت‌هاست که نزد مردم تغییر کرده است‌.
وی اظهار داشت:‌ هر چند در حال حاضر ریال به عنوان واحد رسمی پول کشور شناخته می‌شود ولی در بین مردم، واحد پول تومان است‌.
ندری ادامه داد:‌ تغییر واحد پولی در محاسبات نیز مشکلاتی را به وجود آورده و از این به بعد رقم‌ها به تدریج هزار میلیارد و تریلیون و‌.‌.‌. خواهد شد و محاسبات این ارقام به لحاظ حسابداری سختی‌هایی را ایجاد می‌کند ولی به صورت کلی حذف یک صفر اگر بخواهد به صورت رسمی اتفاق بیفتد، باید حجم زیادی اسکناس معدوم و دوباره اسکناس جدید با مخارج جدید به چاپ برسد‌.
وی با تاکید بر اینکه در بخش مسکوک نیز باید هزینه‌های جدیدی پرداخت شود، افزود: به نظر من تغییر واحد پولی مشکل زیادی را حل نمی‌کند و اگر ما بخواهیم رفرم پولی داشته باشیم و هزینه‌هایی را در این زمینه بپردازیم بهتر است به یکباره تعداد صفرهای بیشتری حذف شود‌.
عضو هیات علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی تصریح کرد: در عین حال، رفرم پولی زمانی باید انجام شود که ما اصلاحات ساختاری را در نظام پولی و بانکی انجام داده باشیم و با توجه به اینکه نظام بانکی امروز با حجم بالایی از مشکلات درگیر است و تورم نیز هنوز با کشورهای دیگر دنیا تفاوت دارد، نباید هزینه بالایی برای این کار شود‌.
ندری پیشنهاد داد که دولت در شرایط فعلی بهتر است در بخش مهار نرخ تورم فعالیت و تمرکز بیشتری داشته باشد و اگر هم قرار است تغییری در واحد پولی کشور اعمال شود بعد از مهار تورم، تعداد صفرهای بیشتری از واحد پولی کشور حذف شود‌.
مدیر بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با اشاره به اقدام کشور ترکیه در حذف شش صفر، گفت: جا دارد تا در پول ملی ایران نیز تا چهار صفر حذف شود‌.
حذف چهار صفر در دستور کار
این در حالی است که رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی عقیده دارد: با وجود اینکه حذف یک صفر از پول ملی کارهای محاسباتی را تسهیل می‌کند اما پیشنهاد این است با توجه به آثار روانی و تورمی در چند سال گذشته، حذف چهار صفر در دستور کار قرار گیرد؛ البته اصطلاح «تومان» نیز نسبت به «ریال» در مراودات رایج‌تر است‌.
محمدرضا پورابراهیمی افزود: دولت با تاخیر و موازی با بررسی طرح بانکداری جمهوری اسلامی، در حال اصلاح قانون پولی و بانکی بوده و بحث تغییر واحد پولی در این راستاست‌.
وی اظهار کرد: در صورتی که لایحه مذکور به موقع به مجلس ارسال شود در طرح بانکداری جمهوری اسلامی لحاظ می‌شود‌.
با این حال طرح موضوع تصویب تغییر واحد پول ایران در جلسه سال گذشته هیات دولت که به یکباره شکل گرفت، موجب ایجاد ابهاماتی در بین مردم و حتی مسوولان شد به‌گونه‌ای که حتی در مواردی این مصوبه را اجرایی شدن سیاست حذف صفر از پول ملی دانستند‌. این در حالی بود که در فاصله کوتاه با واکنش رییس کل بانک مرکزی و قائم‌مقام وی تاکید شد که تبدیل ریال به تومان به هیچ عنوان به معنای ورود به سیاست حذف صفر نبوده و کاملا با یکدیگر متمایز هستند‌. همچنین اعلام شد که این مصوبه هیات دولت در راستای احترام به عرف جامعه بوده و نباید با بحث حذف صفر خلط شود‌.
اکنون با نزدیک شدن به مراحل پایانی بررسی لوایح دوقلوی اصلاح نظام بانکی دولت که مدت‌هاست از سوی مقامات اقتصادی و بانکی وعده نهایی شدن آن داده شده بود، به نظر می‌رسد به زودی این لوایح به مجلس تقدیم شده و بررسی آن در آینده نزدیک به طور رسمی آغاز شود‌. در این شرایط در صورتی‌که مجلس در جریان بررسی‌های خود به پیشنهاد تبدیل واحد پول ملی از ریال به تومان رای مثبت دهد آنگاه در قالب مصوبه‌ای لازم‌الاجرا به بانک مرکزی ابلاغ شده و این بانک بعد از این که سازوکار لازم برای اجرایی شدن را تامین کرد، رسما در دستور کار قرار خواهد گرفت و آنگاه می‌توان گفت که تغییر واحد پول ملی ایران رسمیت یافته است‌.
ضرورت تغییر واحد پول چیست
با تبدیل ریال به تومان باید اصلاحاتی در برخی بخش‌ها مانند دفاتر حسابداری، چاپ اسکناس، دسته‌چک یا ضوابط نگهداری حساب‌ها در بانک‌ها انجام شده و به تومان تبدیل شود در عین حال در بانکداری الکترونیک نیز تغییرات ایجاد خواهد شد که در مجموع موجب ایجاد مشکلی برای مردم نمی‌شود‌.
یکی دیگر از مواردی که در تغییر واحد پول ملی مورد توجه است، تغییرات اعمال شده برای چاپ اسکناس‌های جدید خواهد بود که نسبت به اسکناس‌های فعلی یک صفر کمتر خواهد شد‌. آن طور که بانک مرکزی پیش‌تر اعلام کرده در صورت اجرایی شدن قانون اصلاحاتی جزیی در چاپ اسکناس‌ها اعمال شده و به تدریج وارد چرخه پولی خواهد شد بنابراین قرار بر این نیست که با تبدیل ریال به تومان به یکباره تمامی اسکناس‌های موجود حذف شوند‌.
این در شرایطی رخ می‌دهد که یک اقتصاددان معتقد است: چاپ اسکناس با واحد تومان هزینه‌بر است و متخصصان بانک مرکزی باید اعلام کنند که چه میزان هزینه برای این تغییر به بازار پول تحمیل می‌شود‌.
هادی‌ حق‌شناس، اقتصاددان در مورد تغییر واحد پولی‌ از ریال به تومان‌ اظهار داشت: در اصلاح قانون پولی‌ ایران این موضوع مطرح بود و یکی‌ از مصوبات دولت تغییر واحد پولی بود که باید فرآیند قانونی خود را طی می‌کرد تا به مرحله اجرا برسد‌.
حق‌شناس تصریح کرد: نکته مهم این است که آیا امروز اولویت ما در بازار پول، تغییر واحد پول است و این امر چه میزان ضرورت دارد؟ باید گفت در واقع امروز اولویت اصلی‌ بازار پول تغییر واحد پول یا حذف چند صفر نیست‌.
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: کشورهایی که واحد پول‌شان را تغییر دادند عمدتا به این دلیل بود که شهروندان‌شان در معاملات خود دچار مشکل می‌شدند و در خریدهای روزانه‌شان مجبور بودند حجم زیادی از پول را جا به جا کنند مانند کشورهای زیمباوه و ترکیه که با تورم سه رقمی مواجه بودند و برای حل مشکل نقل و انتقال پول مجبور به تغییر واحد پول خود شدند‌.
وی ادامه داد: این در حالی است که تورم در کشور ما هیچ وقت سه رقمی‌نبوده و دولت یازدهم هم موفق به کاهش نرخ تورم شد و آن را تک رقمی کرد‌.
حق‌شناس افزود: در برخی‌از کشورها بانک‌ها الکترونیکی اداره نمی‌شدند این در حالی است که امروز حتی بچه‌های کوچک ما از کارت‌های الکترونیکی به جای پول استفاده می‌کنند و نیازی به جابه‌جایی حجم زیادی از پول نیست‌.
وی افزود: نرخ تورم در ایران کنترل شده است و اصلاح ظاهری بازار پول‌ ایران و تغییر نام آن چندان در اولویت قرار ندارد زیرا شکل پول که تغییر کند بیشتر شبیه عمل زیبایی است که برخی از افراد آن را انجام می‌دهند و این اصلاح به صورت ساختاری صورت نمی‌گیرد و تنها برای حفظ ظاهر و زیبایی چنین اقدامی صورت گرفته است‌.
حق‌شناس در خاتمه گفت: چاپ اسکناس با واحد تومان هزینه‌بر است و متخصصان بانک مرکزی باید اعلام کنند که چه میزان هزینه برای این تغییر به بازار پول تحمیل می‌شود‌.

منبع:جهان صنعت