۵ گام ارتقای ارزش‌افزوده برای تحقق برنامه ششم
۵ گام ارتقای ارزش‌افزوده برای تحقق برنامه ششم
براساس اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت مطابق برنامه ششم توسعه سهم ارزش‌افزوده صنعتی از ۱۶/۷درصد باید به ۱۷/۸ درصد ارتقا پیدا کند.
یکی از مهم‌ترین عوامل رشد صنعتی دستیابی بخش صنعت به نرخ بالای ارزش‌افزوده است که در سال‌های اخیر صنعت کشور نتوانسته رشد ارزش‌افزوده بالایی را تجربه کند؛ به همین دلیل رشد ارزش‌افزوده می‌تواند نقش موثری در تحقق اهداف برنامه ششم توسعه برای رسیدن به رشد ۸ درصدی اقتصاد داشته باشد. براساس آخرین گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، صنایع تولید مواد و محصولات شیمیایی، فلزات اساسی، سایر محصولات کانی غیرفلزی، تولید وسایل نقلیه موتوری و سرانجام صنایع مواد غذایی و آشامیدنی حدود ۸۰ درصد ارزش‌افزوده بخش صنعت را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین با شناسایی صنایع با ارزش‌افزوده بالا و تمرکز بر تولید این کالاها می‌توان آهنگ رشد تولید ناخالص داخلی را سرعت بخشید. این اقدام به‌ویژه برای کشورهای در حال توسعه‌ای که رسیدن به مرحله توسعه‌یافتگی و باز نماندن از قطار پرشتاب اقتصاد جهانی برایشان اهمیت بسیار زیادی دارد حیاتی است اما در این مسیر علاوه بر انتخاب صنایع، ابزارها و سیاست‌های دیگری برای خلق ارزش‌افزوده صنعتی مورد نیاز است.
منابع مالی، نخستین پیش‌نیاز رشد ارزش‌افزوده
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مشکلات صنایع نقدینگی و منابع مالی است و تا زمانی که چرخه صنعت به حالت عادی خود برنگردد صحبت از ارتقای ارزش‌افزوده شاید سخن بیهوده‌ای باشد. رمضان بهرامی، عضو هیات‌رییسه خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با صمت ضمن تاکید بر اینکه منابع مالی نخستین پیش‌نیاز تمرکز بر صنایع با ارزش‌افزوده بالاست، گفت: رشد ارزش‌افزوده از رشد صنعتی به وجود خواهد آمد و رشد صنعتی نیاز به منابع دارد. برای رسیدن به رشد ۸ درصدی اقتصاد نیاز به رشد صنعتی ۱۱ درصدی وجود دارد. برای هر یک درصد نیز به ۲ میلیون دلار منابع نیاز است بنابراین ارتقای ارزش‌افزوده صنعتی به منابع کافی نیاز دارد. بهرامی با بیان اینکه ۱۶ هزار میلیارد تومان تسهیلات تنها یک پنجم نیاز مالی برای رسیدن به رشد صنعتی مطلوب است گفت: متاسفانه همین میزان نیز به درستی و به طور کامل محقق نشده و سیستم بانکی با اعداد و ارقام بازی می‌کند علاوه‌بر این در کنار تزریق منابع تحریک بازار نیز باید انجام شود تا با رشد تولید ارزش‌افزوده صنعتی نیز ارتقا پیدا کند. وی با بیان اینکه رکود در برخی بخش‌ها مانع خلق ارزش‌افزوده شده، افزود: به طور مثال در صنایع ساختمانی و مصالحی همچون آجر، سیمان، سنگ‌های ساختمانی و... به دلیل رکود تولید چندان فعالیتی ندارد بنابراین ارزش‌افزوده نیز افت پیدا خواهد کرد.
تکمیل زنجیره تولید
در زنجیره تولید هرچه به انتهای زنجیره نزدیک می‌شویم سهم ارزش‌افزوده و تعداد شاغلان افزایش پیدا می‌کند؛ علاوه بر این رشد و توسعه حلقه‌های انتهایی زنجیره تولید همواره باعث شده تا چرخ حلقه‌های دیگر نیز رونق و صنایع جان دوباره‌ای بگیرد. در این میان صنایع پتروشیمی و صنایع غذایی ازجمله صنایعی هستند که به‌واسطه وجود نفت و گاز در کشور و نیاز جامعه به خوراک تاحدودی نسبت به سایر صنایع در تکمیل زنجیره تولید موفق عمل کرده‌اند با این وجود به دلیل ظرفیت‌های بالا هنوز نیاز به رشد و تکمیل در این بخش‌ها وجود دارد. رمضانعلی سبحانی‌فر، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با صمت تکمیل زنجیره تولید را مهم‌ترین سیاست ارتقای ارزش‌افزوده نامید و گفت: نخستین گام برای رشد ارزش‌افزوده در بخش صنعت و معدن توجه به مواد اولیه معدنی، پتروشیمی، کشاورزی، فلزی و... است تا با جلوگیری از خام‌فروشی زنجیره تولید این محصولات را تکمیل کنیم به‌ویژه در بخش معدن چراکه یکی از محورهای اساسی برنامه ششم توسعه توجه به تکمیل زنجیره تولید مواد معدنی است. وی افزود: درحال‌حاضر در بخش معدن در تکمیل زنجیره تولید ضعیف عمل کرده‌ایم به طور مثال مواد اولیه معدنی وجود دارد اما گندله وارد می‌کنیم بنابراین باید زنجیره‌ها در داخل تکمیل شود تا مواد معدنی تبدیل به محصول با ارزش‌افزوده بالا شود. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با اشاره به تکمیل زنجیره تولید صنایع تبدیلی و کشاورزی به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های عظیم ارزش‌افزوده در کشور اظهارکرد: کشاورزی یکی از ظرفیت‌های بسیار غنی کشور است که اگر به طور کامل وارد چرخه صنعت شود و به فرآورده‌های غذایی و بسته‌بندی تبدیل شود می‌تواند ارزش‌افزوده صنعتی را به طور چشمگیری ارتقا دهد. بهرامی، عضو خانه صنعت، معدن و تجارت نیز با بیان اینکه آمار خروجی کالا از مرزهای کشور به‌خوبی می‌تواند میزان ارزش‌افزوده‌های از دست رفته را نشان دهد، گفت: بازار جهانی صنایع غذایی هنوز ظرفیت توسعه و تکمیل زنجیره تولید را دارد و ایران با تمرکز بر این بازار می‌تواند بخش زیادی از سهم ارتقای ارزش‌افزوده را به خود اختصاص دهد علاوه بر این در صنایع فلزی، فولاد، الکترونیک، معادن و... ظرفیت‌های تکمیل زنجیره تولید وجود دارد به‌ویژه در بخش معادن چون اکنون با ارزش‌افزوده بسیار اندکی محصولات صادر می‌شود.
تولید صادرات‌محور
توسعه صنایع براساس نیازهای داخلی کشور در ۳ دهه اخیر به نحو مطلوبی انجام شده و از سوی دیگر به دلیل رکود نمی‌توان توقع چندانی از بازارهای داخلی برای رشد تولید و ارتقای ارزش‌افزوده داشت. به همین دلیل توجه به بازارهای جهانی و سرمایه‌بر محور نیازهای جهانی از مهم‌ترین نکات خلق ارزش‌افزوده است، بهرامی، عضو خانه صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه توجه تولیدکنندگان به محصولات صادرات‌محور گامی دیگر برای رشد ارزش‌افزوده صنعتی است، اظهارکرد: برای رشد ارزش‌افزوده باید تولیدات با فرهنگ جهانی تولید شود و تنها برای مصرف داخل تولید نشود. برنامه‌ریزی برای بازار ۷۰ میلیونی داخل بیش از این ارزش‌افزوده‌ای ایجاد نخواهد کرد بنابراین باید با نگاه جهانی و برای بازارهای جهانی اقدام به تولید کنیم. به طور مثال روسیه بهترین بازار هدف برای تولیدات صادرات‌محور ایران می‌تواند باشد چون از نظر فرهنگ مصرف بسیار به ایران نزدیک هستند و فاصله چندانی با ایران ندارند.
سبحانی‌فر، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی نیز صادرات‌محور بودن صنایع را مهم‌ترین گام برای ارتقای ارزش‌افزوده دانست و گفت: پس از تکمیل زنجیره تولید باید صادرات را محور اصلی تولید قرار دهیم. امروزه در بسیاری صنایع ظرفیت‌های خالی وجود دارد اما نیاز بازار اشباع شده و با رشد صادرات به ویژه در انتهای زنجیره ارزش تولید، ارزش‌افزوده صنعتی نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
زیرساخت
حرکت در جهت تکمیل زنجیره تولید و تولید محصول صادرات‌محور نیازمند زیرساخت‌های مناسب است. درحال‌حاضر وجود منابع طبیعی کافی در ایران نخستین زیرساخت توسعه صنعتی را برای کشور فراهم کرده اما نیاز به ماشین‌آلات صنعتی مدرن و زیرساخت‌های حمل‌ونقل و... برای ورود این منابع به چرخه تولید از مهم‌ترین ضروریات ارتقای ارزش‌افزوده است. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی نخستین زیرساخت ارتقای ارزش‌افزوده را مواد اولیه مناسب عنوان کرد و گفت: خوشبختانه زیرساخت پایه رشد ارزش‌افزوده در کشور وجود دارد اما در گام‌های بعدی ماشین‌آلات مناسب، سیستم حمل‌ونقل، تاسیسات صنعتی و... مورد نیاز است که با یک برنامه‌ریزی درست براساس آمایش سرزمینی می‌توان از هر ظرفیتی بیشترین بهره‌وری و ارزش‌افزوده را کسب کرد. بهرامی با اشاره به اینکه تولید کالای صادرات‌محور نیاز به زیرساخت و فناوری روز دارد گفت: در سال‌های گذشته ضعف‌های شدیدی در بخش ماشین‌آلات صنعتی دیده می‌شد به‌ویژه در بخش صنایع بسته‌بندی که بزرگترین نیاز برای خلق ارزش‌افزوده و تولید صادرات‌محور است. سال گذشته صنعت بسته‌بندی کشور هیچ‌گونه پیشرفتی نداشته و توجه به این مقوله می‌تواند ارزش‌افزوده صنعتی را ارتقا ببخشد. وی با تاکید بر اینکه توزیع زیرساخت‌های مناسب باید براساس آمایش سرزمینی و تمرکز بر ظرفیت‌های هر استان باشد، اظهارکرد: هر استان یکسری ظرفیت‌های پنهان دارد که در صورت شناسایی و برنامه‌ریزی می‌تواند بیشترین ارزش‌افزوده را ایجاد کند به طور مثال در استان گلستان بیش از ۹۰ گونه گیاهی وجود دارد که گاهی برداشت از این گیاهان در برخی فصول سال به صرفه نیست اما ورود آنها به چرخه صنایع تبدیلی و استفاده در فصول دیگر می‌تواند به شدت ارزش‌افزوده کشاورزی را افزایش دهد و حدود ۵ تا ۶ برابر قیمت عادی آن را به فروش رساند. صنایع آبزی‌پروری، دانش‌بنیان، الکترونیک و... نیز ازجمله صنایعی است که ارزش‌افزوده بالایی به وجود خواهد آورد.
محدودیت یا تشویق؟
نگاهی به آمارهای صادراتی کشور به‌خوبی نشان می‌دهد که ارزش‌افزوده از دست رفته در محصولات صادراتی بالاست به همین دلیل برخی کارشناسان سیاست وضع قوانین محدودکننده صادرات مواد خام را راه جلوگیری از ارزش‌افزوده‌های ازدست‌رفته می‌دانند اما سبحانی‌فر معتقد است تا زمانی که تکمیل زنجیره تولید محقق نشود محدودیت‌ها پاسخگو نخواهد بود. وی در همین زمینه گفت: اگر تکمیل زنجیره تولید در صنایع اتفاق نیفتد و صنایع تبدیلی، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، صنایع تبدیلی معدنی و... در کشور شکل نگیرد ایجاد محدودیت و وضع تعرفه نه تنها مشکلی را حل نخواهد کرد بلکه منجر به آسیب‌های دیگر نیز خواهد شد بنابراین پس از تکمیل زنجیره تولید می‌توان محدودیت‌هایی را در نظر گرفت البته تجربه نشان داده که وضع کردن مشوق همواره بهتر از محدودیت جواب داده است. وی درباره اینکه محدودیت در صادرات مواد خام منجر به خلق ارزش‌افزوده بیشتر خواهد شد یا تشویق؟ اظهارکرد: محدودیت در اقتصاد هیچ‌گاه بازخورد مناسبی نداشته است، در هر نقطه از اقتصاد کشور هر زمان محدودیت وضع شده مشکلات نیز بیشتر شده است بنابراین با قراردادن مشوق می‌توان انگیزه تکمیل زنجیره تولید و جلوگیری از خام‌فروشی را قوت بخشید. این امر ابتدا نیازمند منابع کافی و زیرساخت‌های مناسب است. بنابر این گزارش، دولت برای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه باید سیاست‌های متعددی را ازجمله شناسایی صنایع با ارزش‌افزوده بالا، تزریق منابع کافی، تمرکز بر تکمیل زنجیره تولید، تولید برپایه صادرات‌محوری، تامین زیرساخت‌های کافی و وضع قوانین حمایت‌کننده برای تکمیل زنجیره تولید در نظر بگیرد تا بتواند سهم صنعت و معدن را در تولید ارزش‌افزوده ارتقا ببخشد.
منبع:صمت
یک نظر اضافه کنید
شماره موبایل شما منتشر نخواهد شد.پر کردن فیلد های ستاره دار اجباری است.*
امتیاز شما