بررسی نقشه راه معادن و صنایع معدنی کشور

بررسی نقشه راه معادن و صنایع معدنی کشور

نمایندگان بخش خصوصی در دهمین نشست خود در کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران، میزبان رییس هیات عامل ایمیدرو بودند که چشم‌انداز و نقشه راه این نهاد دولتی را برای بخش معدن و صنایع معدنی کشور بشنوند. مهدی کرباسیان در این نشست با توصیف وضعیت کنونی و مسیر پیش روی معادن، از لزوم واگذاری امور به بخش خصوصی و تلاش ایمیدور برای هر چه بیشتر کردن حضور فعالان بخش خصوصی در حوزه معدن گفت.

دو میلیارد تن ذخیره سنگ‌آهن در معادن عمیق
با عنایت به دستور جلسه نشست، آقای کرباسیان معاون وزیر و رئیس هیات عامل ایمیدرو، با اشاره به وضعیت کنونی اقتصاد و تلاش دولت و بخش خصوصی برای خروج سریع‌تر از شرایط کنونی و بهبود کلی اقتصاد گفت: از آغاز دولت یازدهم که این مسئولیت را برعهده گرفته‌ام تلاش کردم وضعیت بخش معدن را با کمک بخش خوصی توسعه و بهبود دهیم.
مهدی کرباسیان با بیان این که در دهه‌های گذشته معدن همواره زیر سایه سنگین نفت بوده است افزود: خوشبختانه در چند سال گذشته بخش خصوصی فعال‌تر شده و مساله صادرات غیرنفتی هم با توجه به نوسان‌های بازار نفت، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. مجموعه این عوامل به برجسته شدن نقش معادن و صنایع معدنی در کشور منجر شده است.

کرباسیان با اشاره به وجود منابع گازی طبیعی و معادن سنگ‌آهن، صنعت فولاد را یکی از مزیت‌های کشور دانست و گفت: از 2 هزار میلیارد دلار تجارت حوزه معدنی کشور، 43 درصد آن مربوط به حوزه فولاد است که ظرفیت افزایش تولید هم در آن وجود دارد. افزایش تولیدی که در کنارش افزایش اشتغال، رقابت‌پذیری و ارزش افزوده حاصل می‌شود.
او هم‌چنین از افزایش وسعت تحت عملیات اکتشاف خبر داد و گفت: در سال 93 ما حدود 250 هزار کیلومتر مربع کار اکتشاف انجام دادیم. از آنجا که هزینه اکتشاف بالاست و ممکن است به نتیجه نرسد، معمولا بخش خصوصی رغبتی برای انجام این کار ندارد و ما باید فعالیت کنیم. کار جدید هم در این حوزه کردیم و اکتشاف عمیق را آغاز کردیم که در حال حاضر تجربه علمی آن در داخل کشور وجود ندارد. با استفاده از این نوع اکتشاف در فلات مرکزی ایران معدنی کشف کردیم که احتمال می‌دهیم بیش از دو میلیارد تن ذخیره سنگ‌آهن داشته باشد.
کرباسیان ادامه داد: تا پیش از این ذخیره ما حدود سه میلیارد تن سنگ آهن بود که یک سوم آن در سنگان خواف است.
رئیس هیات عامل ایمیدرو هم‌چنین وضعیت کشور در حوزه صنعت مس و آلومینیوم را هم خوب توصیف و اعلام کرد که اگر چه مساله کمبود نقدینگی وجود دارد اما پروژه آلومینیوم لامرد که باعث افزایش ظرفیت 300 هزار تنی به ظرفیت 400 هزار تن فعلی خواهد شد هم به موقع به اتمام می‌رسد.

مشاوران زیست‌محیطی سخت‌گیر در ایمیدرو
مهدی کرباسیان در بخش مهمی از سخنان خود هم‌چنین به تعامل این سازمان برای توسعه فعالیت‌هایش با سازمان محیط زیست اشاره داشت و گفت: در این رابطه ما از بهترین مشاوران بین‌المللی استفاده می‌کنیم که سختگیری‌های بسیار بالایی دارند. در نتیجه کاملا استانداردهای زیست محیطی را برای فعالیت‌های معدنی رعایت می‌کنیم.
او هم‌چنین از 51 مورد واگذاری در مدل‌های مختلف خبر داد و افزود: از نظر ما مدلی که سال‌ها برای واگذاری دنبال شده که روی یک بنگاه قیمت بگذارند و بعد چوب بزنند و به بالاترین قیمت واگذار کنند، مورد تایید ما نیست. ما با بهره‌بردار قراردادهای 15 ساله بستیم که طبق قانون سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری کند. سعی کردیم سهم بیشتر را به بخش خصوصی بدهیم و خودمان سهم کمتری داشته باشیم. در حال حاضر هم آنچه در اختیار ماست چند معدن محدود اما بزرگ است.

کرباسیان هم‌چنین از فراهم نبودن زیرساخت‌های حمل و نقل نیز گلایه کرد و گفت: در سنگان 17.5 میلیون تن کنسانتره و 15 میلیون تن گندله داریم که پروژه بسیار بزرگی است. سنگان از معدود معادنی است که هنوز در اختیار دولت است. در سنگان علاوه بر مشکل آب با مشکل حمل هم مواجه هستیم چرا که دیگر جاده‌ها کشش ندارد و متاسفانه راه‌آهن هم نداریم.
کرباسیان در انتهای سخنان خود با تاکید بر اجرای اصول اقتصاد مقاومتی و دوری از شعارمحوری گفت: ما حرف اقتصاد مقاومتی را می‌زنیم اما کشورهایی چون عمان و عربستان پروژه‌هایی اجرا می‌کنند که در واقع عمل به این شعار است. عربستان با سرمایه یک میلیارد دلار شرکت المعادن را ایجاد کرد که اکنون گردش مالی بالای 10 میلیارد دلار دارد. ما ظرفیت بالایی برای تیتانیوم در کهنوج داریم و کارخانه 159 هزار تنی آنجا احداث کردیم اما عربستان بدون داشتن معدن و ذخیره، کارخانه 500 هزار تنی احداث کرده است و سال دیگر در تولید آلومینیوم هم به امارات می‌رسد. یا کشور عمان با کشتی‌های بزرگ مواد اولیه معدنی را با هزینه حمل‌ونقلی هشت دلار در هر تن به کشورش منتقل می‌کند در حالی که هزینه حمل‌ونقل ما 22 دلار در هر تن است.

رشد اقتصادی با رشد و توسعه صنایع فلزات اساسی
در ادامه این نشست مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبری ایمیدور، با ارائه گزارشی به تشریح رئوس کلی برنامه این سازمان برای سال‌های آتی و به نوعی نقشه راه ایمیدرو پرداخت. سمیه خلوصی با بیان این که کشش بلندمدت تقاضای فلزات اساسی بالاتر از یک درصد تولید ناخالص داخلی است، عنوان کرد که می‌توان با رشد و توسعه در فلزات اساسی به رشد اقتصادی رسید. او گفت: رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه هنوز بالاست و در نتیجه مصرف مواد معدنی و فلزات اساسی بالا هم‌چنان بالا خواهد بود.
این کارشناس سازمان ایمیدرو ادامه داد:ظرفیت تولید فولاد در کشور 31 میلیون تن اما تولید آن 18 میلیون تن است. اگر این فاصله پر شود روی رشد تولید ناخالص داخلی کشور نیز اثرگذار بود.
سمیه خلوصی با اشاره به ظرفیت بالای ایجاد ارزش افزوده در مواد معدنی گفت: در آمریکا ازش افزوده مواد معدنی با فرآوری 9 برابر شده و از 74 به 675 میلیارد دلار می‌رسد. این ارزش افزوده بعد از ورود به بخش صنعت چهار برابر می‌شود و به 2780 میلیارد دلار می‌رسد.

مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبری ایمیدور در ادامه گزارش خود با اشاره به موضوعات مهمی چون «جذب سرمایه‌گذاری و گسترش تامین مالی و افزایش ظرفیت»، «توسعه اکتشاف»، «توسعه بازار، صادرات غیرنفتی و مدیریت واردات»، «ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی و اطلاعات»، «افزایش بهره‌وری و بازسازی و نوسازی»، «رشد تولید و ارتقای کیفیت محصولات معدنی و صنایع معدنی (استانداردسازی محصولات صادراتی)»، «اصلاح ساختار معدن»، «بهبود فضای کسب و کار» و «توسعه پژوهش‌های کاربردی و صنایع دانش‌بنیان» را به عنوان سرفصل‌های نقشه راه ایمیدور عنوان و هر کدام را برای حاضران در نشست تشریح کرد.

پروتکل اقتصادی و سیاسی برای توسعه صادرات
پس از این گزارش اعضای کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران نیز به بیان نقطه نظرات خود پرداختند. ابتدا محمد اتابک با تقدیر از تلاش‌های مهدی کرباسیان و مدیران این مجموعه که به‌زعم او ایمیدرو را احیا کرده‌اند، گفت: زمانی ما با تضمین ایمیدرو هر کاری می‌توانستیم انجام دهیم اما با به هم خوردن توازن در یک دوره زمانی، امور به هم ریخت و نتیجه آن هم صدمه دیدن قابلیت تولید در این بخش بود.
اتابک ادامه داد: آنچه در سال‌های گذشته به عنوان رد دیون در حوزه معادن و صنایع معدنی رخ داد بسیار بد بود. و به این بخش ضرر زد.
این عضو کمییسون صنعت و معدن اتاق تهران با تاکید روی توسعه صادرات گفت: ما در بخش صادرات باید فراتر از سطح بنگاه‌ها را ببینیم. برای توسعه صادرات و کسب بازارهای بزرگ نیاز به پروتکل اقتصادی و پروتکل سیاسی داریم.

بهادر احرامیان نیز با تاکید بر سرفصل «بهبود فضای کسب‌وکار» که در نقشه راه ایمیدرو دیده شده بود گفت: در مورد تسهیل کسب‌وکار باید کار بسیار زیادی صورت گیرد و در واقع یکی از مهمترین سرفصل‌های نقشه راه ایمیدرو باشد. معدن‌کاران باید بدانند شرایط در ابتدا و انتهای اجرای برنامه‌های ایمیدرو چه خواهد بود. ضمن این که باید مواظب بود صنایع معدنی مانند فولاد درگیر رانت نشود.

موفقیت ایمیدرو، موفقیت بخش خصوصی است
محمدرضا بهرامن، دیگر عضو کمیسیون صنعت ومعدن اتاق تهران نیز توضیح داد که این نقشه راه به صورت یک پیشنهاد اکنون در دبیرخانه دولت و مجلس در حال بررسی است و یکی از اولویت‌های اصلی آن سیاست گذاری است. او ادامه داد: اگر برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری منسجمی وجود نداشته باشد، اقدامات اجرایی نیز بر اساس استانداردها پیش نخواهد رفت. این برای نخستین بار است که یک استراتژی همراه با یک برنامه چهارساله برای یکی از بخش‌های مهم اقتصاد ایران تدوین می‌شود. مجلس، دولت و بخش خصوصی نیز در تدوین این استراتژی نقش دارند.

بهرامن ابراز امیدواری کرد که زحمات ایمیدرو به سرانجام برسد. او گفت: ما به عنوان بخش خصوصی حامی تفکرات ایمیدرو هستیم چرا که موفقیت سازمان در برنامه‌ریزی چهار ساله و این نقشه راه، موفقیت بخش خصوصی نیز تلقی می‌شود. در غیر این صورت به اهدافی که در برنامه مندرج شده نخواهیم رسید.
بهرامن همچنین با اشاره به ضرورت توسعه خطوط ریلی به عنوان زیرساختی برای توسعه سایر بخش‌ها، گفت: ایمیدرو به مثابه یک نهاد حمایتی است که همه بخش‌های صنعتی را مورد حمایت قرار می‌دهد. لازم به ذکر است که این سازمان در بخش بازاریابی نیز نقش ایفا کرده است.
این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در پایان گفت: اخیرا مذاکراتی در رابطه با تامین ماشین‌آلات به انجام رسانده‌ایم که تامین این ماشین‌آلات به 1.5 میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد و انتظار این است که ایمیدرو ضمانت را بر عهده بگیرد.

بی‌توجهی صنایع بالادستی به پایین‌دستی
علیرضا کلاهی‌صمدی، نیز به مشکلات صنایع پایین‌دستی در تامین مواد اولیه نظیر مس و آلومینیم اشاره کرد و این پرسش را مطرح کرد که چرا به‌رغم همه امتیازاتی که به صنایع بالادستی اعطا شده است، آنها دستورالعمل وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر تخفیف به صنایع پایین‌دستی را به اجرا نمی‌گذارند؟
کلاهی افزود: تولید هر کیلو آلومینیم حدود 15 تا 20 کیلو وات ساعت برق مصرف می‌کند که اگر برق 1.5 سنتی ایران را با ارزان‌ترین برق منطقه نیز مقایسه کنیم، درمی‌یابیم که تولید هرکیلو آلومنیوم فقط از نظر برق حدود 30 سنت یارانه دریافت می‌کند.
او ادامه داد: به دلیل قیمت بالای آلومینیوم و عرضه ناپایدار آن، حتی شرکت‌های بین‌المللی نظیر تفال که در ایران کارخانه داشتند، بعد از40 سال فعالیت خود را تعطیل کردند و اکنون بازار ایران را از چین و ترکیه تامین می‌کنند. تفال کارخانه ایران خود را حدود 10 سال پیش به همین دلایل در ایران تعطیل کرد.

مساله مهم تامین مالی
فریال مستوفی که خود از فعالان حوزه معدن و صنایع معدنی است، با اشاره به کمبود منابع مالی در داخل، بر لزوم سرمایه‌گذاری خارجی برای پیشبرد پروژه‌های معدنی تاکید کرد و گفت: برای جلب سرمایه خارجی باید امنیت کامل برقرار باشد؛ امنیت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و سرمایه‌گذاری. این که قوانین سلیقه‌ای اعمال شود مخل امنیت است.
مدیر مرکز خدمات سرمایه‌گذاری خارجی اتاق تهران ادامه داد: در زیرساخت‌های حمل‌ونقل به ویژه راه‌آهن کمبود داریم؛ پروژه‌های زیادی بدون توجیه اقتصادی توسط دولت ایجاد شده است، پروژه‌هایی داریم که آغازکنندگان آن بازنشسته شده‌اند اما هنوز بهره‌برداری از آن کامل نشده است. با این همه باید به زیرساخت‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشیم، باید در این مسیر ریل‌گذاری کنیم تا به توسعه برسیم.

نوسانات نرخ ارز، توجیه پروژه‌ها را از بین می‌برد
سیدحسین سلیمی، با اشاره به سخنان کرباسیان در مورد فعالیت‌ دیگر کشورها مانند عربستان گفت: عربستان اخیرا، 2.5 میلیارد دلار هزینه کرده و بندری را در روسیه خریداری کرده است و با چهار پرواز چارتر، روزانه گوشت و محصولات روز مصرفی خود را از این طریق تامین می کند.
او در بخش دیگری از سخنانش، یکی از موانع استفاده از فاینانس در ایران را نرخ ارز عنوان کرد و گفت: اگر اکنون برای پروژه‌ای از فاینانس استفاده شود، نرخ ارز 3500 تومانی فعلی، پنج یا 10 سال دیگر چه تغییری خواهد کرد؟ این فاینانس‌ها که بر اساس نرخ روز ارز است پس از 5 یا 10 سال بعد، با نرخ آن روز نیز توجیه خواهد داشت؟

شکایت‌های متعدد صنایع پایین‌دستی از بالادستی‌ها
در ادامه این جلسه، مهدی پورقاضی با اشاره به شکایت‌های متعدد مصرف‌کنندگان مواد معدنی گفت: این مصرف‌کنندگان، فلزات اساسی را با قیمت گران‌تری نسبت به خارجی‌ها خریداری می‌کنند. برای مثال، خودروسازها، ورق فولادی را از فولاد مبارکه باید با قیمت بالاتر بخرند. به این دلیل که صنایع بالادستی، ترجیح می‌دهند محصولات خود را صادر کنند و این محصولات را در بازار داخل عرضه نمی‌کنند. به همین دلیل است که صادرات در این بخش از یک میلیون تن به 8 میلیون تن رسید. این رویه در صنعت پتروشیمی نیز وجود دارد.

رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران از تدوین طرحی در اتاق بازرگانی خبر داد که به موجب آن، معافیت عوارض صادرات برای مواد معدنی حذف شود. او گفت: مشکلات موجود در تامین مواد اولیه ناشی از سیاست‌های دستگاه‌های شبه‌دولتی است که در بخش معدن دست بالا را دارند و توجهی به نیاز داخل و تامین نیاز داخلی نمی‌کنند.
او به کرباسیان، پیشنهاد کرد که حداقل سه موضوع مشخص برای همکاری اتاق تهران و ایمیدرو مشخص شود و همان سه موضوع تا حصول به نتیجه نهایی پیگیری شود.

لزوم جدی گرفتن تسهیل فضا کسب و کار
احمد زمانی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین وابسته به شستا که در حوزه معدن و صنایع معدنی فعالیت دارد، عمده مشکلا را ناشی از شرایط حاکم بر فضای کسب و کار کشور دانست و گفت: قوانین معدنی درکشورهای توسعه‌یافته، مشخص و شفاف و کوتاه است. اما در ایران، فعالان بخش معدن باید در انتظار مشکلات قانونی، حمل و نقل یا بندری باشند. سه سال قبل، سه وزیر با یکدیگر نشستند و توافق کردند که در ذوب آهن ریل تولید شود، اما ریل‌های تولید شده، خریداری نشد.
او ادامه داد: کشور سالانه، 150 هزار تن مصرف ریل دارد اما بابت مطالباتی که از هند وجود داشت، امسال، 200 هزار تن ریل وارد کشور شده است. در حالی که حدود 10 سال است ریل ایرانی در برخی از مناطق مورد استفاده قرار گرفته و جواب داده است.

مطالبات بخش خصوصی توسط اتاق، جدی‌تر دنبال شود
در بخش پایانی این جلسه، مهدی کرباسیان با اشاره به ارتباط متقابل خود با تشکل‌ها توضیح داد: معترفم که به‌رغم وجود این ارتباط، گاها در عمل به نتیجه نرسیده‌ایم.
او افزود: اتاق‌ها باید تهاجمی‌تر ظاهر شوند و انتظار این است که پیشنهادات عملی‌ ارائه کنند و نسبت به اجرایی شدن این پیشنهادات اصرار بورزند. ما در دولت گرفتار بی‌پولی، رکود و سایر مسایل هستیم. شما راهکار عملی ارائه کنید و روی آن پافشاری کنید.
او در مورد طرح اتاق در مورد وضع تعرفه بر صادرات مواد خام نیز پیشنهاد کرد که پیش از نوشتن طرح بین اتاق تهران و ایمیدرو تعامل صورت گیرد تا مشکلات حل شود. کرباسیان گفت: قبول دارم که در مورد برخی مسایل نظیر آنچه در مورد مس رخ داد، تاخیر صورت گرفت اما من به شخصه سعی می‌کنم با اختیاراتی که آقای وزیر به من داده است، تا سرحد ممکن به مشکلات رسیدگی کنم.

منبع:اتاق بازرگانی تهران