۵برنامه نوشتیم و اجرا نکردیم!

۵برنامه نوشتیم و اجرا نکردیم!

عزت‌ا... یوسفیان ملا (نماینده مجلس شورای اسلامی)

برنامه ششم توسعه در حالی به تصویب مجلس رسیده است که برخی کارشناسان محقق شدن آن را دور از ذهن می‌دانند و موارد مبهم و غیرواقعی بودن آن را مورد انتقاد قرار داده‌اند. با توجه به پنج برنامه توسعه گذشته، چنین انتقادهایی چندان بیراه به نظر نمی‌رسد. در این میان اکبر ترکان، مشاور رئیس‌جمهور برنامه پنجساله ششم توسعه کشور را تنها فهرستی از آرزوهای خوب اما دست نیافتنی خوانده که تحقق آن بسیار دشوار است. عزت‌ا... یوسفیان ملا، نماینده مجلس در گفت‌و‌گو با «آرمان» در مورد اشکالات موجود در تحقق برنامه‌های توسعه می‌گوید: «پنج بار تکرار کردیم و برای بار ششم هم نوشته‌ایم، اما نپرسیدیم که چرا پنج برنامه گذشته اجرا نشد؟ مشکل از کجاست؟ وقتی مشکل را بشناسیم آن را در برنامه جدید تکرار نمی‌کنیم. پس محاسبات دقیق و رصد برنامه‌های پیشین مهم‌ترین بخش است.»

نظر شما درباره برنامه ششم توسعه چیست؟ آیا این برنامه تحقق‌پذیر است یا شعارگونه نوشته شده است؟

ما تا به حال پنج برنامه توسعه دیگر داشته‌ایم. باید از خود بپرسیم که آن برنامه‌ها چه شکل و شمایلی داشته‌اند که برنامه ششم با آنها فرق می‌کند؟ تفاوت در چیست؟ آیا تفاوت فاحش و قابل ذکری دارد؟ جواب منفی است. برنامه ششم توسعه هم مثل سایر برنامه‌های توسعه قبلی است. البته بعضی‌ از کارشناسان معتقدند که شکل برنامه به صورت کلی باید متفاوت باشد و صورت دیگری داشته باشد، چون این برنامه احکام است، یعنی حکم صادر می‌کند. مثلا می‌گوید در طول پنج سال برنامه به تعداد مشخصی باید ساختمان ساخته شود یا مثلا این تعداد راه و جاده ساخته شود. اما برخی کارشناسان می‌گویند برنامه توسعه باید به نحو دیگری می‌بود. چون برنامه است، باید جداول و اعداد و ارقام معلومی در خود برنامه مشخص می‌شد. ضمن آنکه باید منابع تامین مالی اجرای برنامه توسعه را در برنامه بودجه به نحوی مشخص می‌کردند که اجرای برنامه امکانپذیر می‌بود. عملا این برنامه مثل پنج برنامه سابق است و تفاوت آن‌چنانی با آنها ندارد. پس در مورد تحقق آن هم می‌توان پیش‌بینی کرد که قرار است در حد پنج برنامه گذشته به اهداف خود برسد که متاسفانه نتیجه خوبی نیست.

همان‌طور که شما اشاره کردید، برای تامین منابع و سرمایه مورد نیاز برنامه توسعه ششم دغدغه‌های بسیاری وجود دارد. به نظر شما بعد از برجام ما می‌توانیم به سرمایه‌گذاری خارجی در حد تامین منابع مالی برنامه توسعه ششم امیدوار باشیم؟

ما در برنامه ششم توسعه خیلی به سرمایه‌گذاری خارجی تکیه نداریم. بیشتر تامین مالی برنامه حاصل از سرمایه‌گذاری داخلی است. روح برنامه ششم توسعه اقتصاد مقاومتی و خوداتکایی است. البته سرمایه‌گذاری خارجی هم قطعا بر تولیدات داخلی تاثیرگذار است، اما هدف ما این است که تولید کشور توسط تولید‌کننده داخلی با سرمایه داخلی صورت پذیرد. جمع اینها اقتصاد مقاومتی است.

به نظر شما مشکلات و ایرادات برنامه توسعه ششم چه بوده است؟

تفاوتی که برنامه‌های توسعه ما با برنامه‌های توسعه کشورهای پیشرفته دارد، این است که وقتی به آن برنامه‌ها نگاه کنید، در آن اعداد و ارقام و آمار هست و برنامه با تکیه بر این آمار نوشته شده است. در ایران برنامه توسعه با حکم و درخواست نوشته می‌شود. وقتی برنامه‌ای دنباله سایر برنامه‌های گذشته است، باید دید که برنامه‌های قبلی چه ایراداتی داشته است و چه اشتباهاتی بوده است تا از تکرار این اشتباهات در برنامه‌های جدید جلوگیری کنیم اما این اتفاق نیفتاده است. حتی در این برنامه بخش‌های عمده‌ای از موارد تنفیذی است، به این معنا که آنچه از قبل در برنامه‌های قبلی بوده است دوباره همان تایید و تنفیذ می‌شود و عینا در برنامه جدید جای می‌گیرد. فرض کنید اگر در برنامه قبلی گفته شده که تعدادی خانه برای افراد نیازمند ساخته شود، در برنامه جدید هم می‌گویند همان برنامه باید ادامه پیدا کند، بدون اینکه توجه کنند که چرا این هدف در برنامه قبلی محقق نشد و اشکال کار کجا بود.

علت محقق نشدن برنامه‌های توسعه عمدتا چه بوده است؟ جز کمبود سرمایه و کمبود منابع تامین مالی، مشکل از کجاست؟

برنامه ای توسعه متکی به دوباره‌نویسی‌هاست؛ به این معنا که وقتی برنامه به درستی نوشته شود باید به روی میز مدیران اجرایی و مدیران دستگاه‌های کشور برود و به آن عمل شود، اما این‌طور نیست. به جای اجرای مستقیم و مشخص بودن چگونگی اجرا در برنامه، به مدیران تکلیفی داده می‌شود که برای اجرای برنامه توسعه، آیین‌نامه اجرایی و دستورالعمل بنویسند و سایر مقررات و شرایط اجرایی شدن برنامه را خود تعیین کنند. در نتیجه، مفاهیم و مسائل جدیدی به وجود می‌آید که منجر به دخالت دادن سلیقه فردی افراد در چگونگی اجرای برنامه توسعه می‌شود و برنامه به صورت دوگانه‌ نوشته می‌شود. این دوگانگی آفت برنامه است. اگر برنامه به صورتی نوشته می‌شد که بلافاصله قابل اجرا بود، دیگر مقید به نوشتن بعدی و تحریر بعدی نبود. نکته دیگر این است که باید در برنامه توسعه حداقل یک حساب سرانگشتی برای میزان سرمایه مورد نیاز لحاظ شود؛ حتی بدون عدد و رقم دقیق. مثلا نوشته می‌شد که برای اجرای صد در صد برنامه ششم توسعه بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد سرمایه لازم است. بعد حساب می‌کردیم که اگر در طول پنج سال برنامه، تمام امکانات موجود را به‌کار بریم، نفت را در حد اعلا بفروشیم و قیمت دلار و نفت به نفع ما باشد، میزان سرمایه ما چقدر است و امکان محقق شدن برنامه وجود دارد یا خیر. اگر این حساب و کتاب انجام می‌شد حتما مدیرها و دستگاه‌های مجری با اطمینان شروع به کار می‌کردند، چون هم برنامه مشخص بود و هم منابع مالی آن، اما اکنون اگر از ما بپرسید که هزینه این برنامه چقدر است کسی جواب دقیقی نخواهد داشت. سایر ابهامات هم جزو ایراد‌هایی است که به محقق نشدن برنامه توسعه منجر می‌شود. نکته مهم دیگر این است که ببینیم در برنامه‌های قبلی چه نقاط قوت و ضعفی وجود داشته است. در نوشتن و اجرای برنامه باید نقاط ضعف را تصحیح و اصلاح، و نقاط قوت را قوی‌تر کنیم. نباید برنامه‌های گذشته را فراموش کرد و از نو یک برنامه متفاوت نوشت. ما پنج بار نوشتیم که باید در ایران پلیس قضائی تشکیل شود. پنج بار تکرار کردیم و برای بار ششم هم آن را در برنامه نوشته‌ایم، اما نپرسیدیم که چرا در پنج برنامه گذشته اجرا نشد؟ مشکل از کجاست؟ وقتی مشکل را بشناسیم آن را در برنامه جدید تکرار نمی‌کنیم. پس محاسبات دقیق و رصد برنامه‌های پیشین مهم‌ترین بخش است.

هرکدام از برنامه‌های توسعه رویکرد خاصی داشته‌اند. مثلا برنامه اول توسعه با رویکرد بازسازی‌ خرابی‌های بعد از جنگ و برنامه دوم با رویکرد بازسازی صنعت و تولید نوشته شد. به نظر شما اصلی‌ترین رویکرد برنامه توسعه در زمان کنونی را باید در چه محوری دانست؟

اقتصاد مقاومتی، اتکا به تولیدات داخلی، اتکا به صنعت داخلی؛ چشم ما نباید به دیگران باشد. ما باید به نیروی خود اتکا کنیم. چشم ما نباید به پهلو گرفتن کشتی‌ها و نشستن هواپیماهای باری برای دریافت کالاهای خارجی باشد. ما باید خودمان را در معرض حساب و کتاب قرار دهیم و در مقابل هجوم کالاهای پر‌زرق‌و‌برق خارجی مقاومت کنیم. اول باید در مصرف صرفه‌جویی شود و بعد مصرف مردم با کالاهای داخلی تامین شود. فرهنگ حمایت از تولیدات داخلی باید رشد کند. مجموع تقویت فرهنگ برای مصرف کالای داخلی، افزایش تولیدات داخلی، افزایش کیفیت کالاهای داخلی و اتکا به تولیدات داخلی، اقتصاد مقاومتی است که باید مهم‌ترین رویکرد برنامه توسعه باشد.

منبع:آرمان