عبور اقتصاد ايران از تله ترامپ
عبور اقتصاد ايران از تله ترامپ
در ميان سخنان تهديدآميزي كه اين روزها از زبان رييس‌جمهور جديد امريكا به گوش مي‌رسد، موضوع برجام همچنان يكي از پرحاشيه‌ترين محورهايي است كه نقطه اصلي اظهارات دونالد ترامپ عليه ايران بر حول آن مي‌چرخد. توافقي كه اغلب آن را بزرگ‌ترين دستاورد دولت روحاني قلمداد مي‌كنند در حالي از سوي رييس‌جمهور امريكا هدف قرار مي‌گيرد كه وي پيش‌تر نيز از «پاره كردن برجام» سخن به ميان آورده بود. اما سوال اصلي اين است كه اين مواضع تند و تيز ترامپ چه اثري بر اجراي برجام و به‌طور جزيي‌تر بر اقتصاد ايران خواهد داشت و آيا تاكنون موضع ايران در برابر تهديدات ترامپ هوشمندانه بوده است؟ به خوبي از گزارش عملكردي كه از سوي نهادهاي مركز آمار ايران و بانك مركزي اعلام مي‌شود، مشهود است كه اجراي برجام آثار خوبي بر اقتصاد ايران برجاي گذاشته و پس از چند سال ركود، بار ديگر رشد مثبت اقتصادي را به كشور بازگردانده است. هرچند منتقدان دولت و تندروهاي داخلي اين رشد را هم مرهون افزايش فروش نفت مي‌دانند اما در اقتصادي كه از ديرباز به فروش نفت وابسته بوده، پيش‌بيني اينكه همچنان نفت بيشترين سهم را در رشد اقتصادي داشته چندان دشوار نيست.
موضوع افزايش توليد و صادرات نفت ايران پس از توافق برجام شايد از منظر منتقدان داخلي، دستاورد خاصي نباشد اما ترسيم تصوير اقتصادي ايران با تشديد برجام و فرض ادامه آن مي‌تواند در تحليل وضعيت اقتصادي ايران بدون برجام راهگشا باشد. بلومبرگ در گزارش اخير خود در رابطه با برجام و موضع ايران و امريكا در قبال اين توافق به موضوع افزايش توليد نفت ايران پس از اجراي برجام پرداخته و افزاش دوبرابري توليد نفت ايران پس از رفع تحريم‌ها را متذكر شده است. ادامه اين روند گرچه به نظر بسياري از نقدكنندگان دولت دستاورد چشمگيري نيست اما با بازگشت درآمدهاي نفتي ايران به سطح پيش از تحريم‌ها مي‌توان اميد داشت كه رونق به ساير بخش‌ها هم تسري پيدا كند. نكته مهم در اين ميان، مواضع ايران در اجراي تعهدات برجام آن هم پس از مواضع تند ترامپ در برابر ايران است كه مي‌تواند آينده اقتصاد ايران را هم معين كند. اما مواضع دولت روحاني گرچه سبب شده تا برخي گروه‌هاي داخلي دولت را به نرمي و انعطاف در برابر مواضع تند ترامپ متهم كنند اما مي‌توان اين نوع موضع‌گيري را حركتي هوشمندانه براي گريز از تله ترامپي و جلوگيري از خروج اقتصاد ايران از ريل رشد قلمداد كرد.
در دام نمي‌افتيم
اينكه مواضع دولت روحاني در قبال اظهارات اخير ترامپ چگونه خواهد بود، در عين حال كه مي‌تواند در محبوبيت دولت آن هم در واپسين روزهاي فعاليت خود تاثيرگذار باشد، آثار مستقيمي هم بر عملكرد اقتصادي ايران برجاي خواهد گذاشت. در حالي كه اقتصاد ايران بيشترين منابع درآمدي خود را از فروش نفت و فرآورده‌هاي نفتي حاصل مي‌كند، بازگشت تحريم‌ها كافي است تا بار ديگر اقتصاد در مدار رشدهاي منفي و تورم‌هاي سرسام‌آور قرار گيرد. اما به نظر نمي‌رسد دولت روحاني به راحتي دستاورد تورم تك رقمي و رشد اقتصادي 7.4درصدي را از دست بدهد. بنابراين پيش‌بيني مي‌شود همچنان رويكردهاي معقولانه‌تري را در حوزه بين‌الملل در پيش بگيرد تا تصويري كه پس از اجراي برجام در جامعه جهاني از ايران ترسيم شده خدشه‌دار نشود. در اين ميان، هرچند ترامپ با صراحت از نقض و حتي پاره‌كردن برجام سخن گفته اما تاكنون هيچ موضع رسمي از سوي مقامات ايراني مبني بر نقض برجام اعلام نشده است. بنابراين به نظر مي‌رسد دولت ايران اين‌بار موضع هوشمندانه‌تري را در قبال سياست‌هاي تند امريكا اتخاذ كرده است تا در تله نقض برجام كه اين روزها توسط ترامپ پهن شده است، نيفتد. اين رويكرد ايران در عين حال كه راه را براي انتفاع بيشتر از ارتباط با اقتصادهاي جهاني باز مي‌گذارد، مسير را براي رشد ساير بخش‌هاي اقتصادي جز نفت هم هموار مي‌كند و اين همان چيزي است كه در صورت نقض برجام و بازگشت تحريم‌ها با اختلال مواجه خواهد شد.
پرهيز از تلاطم اقتصادي در واپسين روزها
برقراري انضباط مالي و سروساماندهي به اوضاع آشفته اقتصادي را مي‌توان از دستاوردهاي مهم اقتصادي دولت يازدهم دانست كه در دستيابي به اين هدف هم اجراي برجام بي‌تاثير نبوده است. گرچه پيش از اجراي برجام هم دولت سياست‌هاي اقتصادي خود را در راستاي مهار تورم، افزايش نظم مالي و بهبود وضعيت توليد دنبال مي‌كرد اما اجراي برجام هم كاتاليزوري بود كه بازگشت اقتصاد ايران به شرايط طبيعي را تسريع كرد. در اين بين گرچه اقتصاد كم‌كم در حال قوت گرفتن است اما همچنان بنيه اقتصادي ايران در پي سال‌هاي تحريم و رشد اقتصادي منفي، ضعيف است و كوچك‌ترين شوكي به اقتصاد مي‌تواند بار ديگر ناآرامي‌هاي عميقي را به بار بياورد. از همين منظر است كه شايد دولت روحاني مي‌كوشد تا در روزهاي پاياني فعاليت خود از ايجاد تلاطم در اقتصاد پرهيز كند.
رويكرد هوشمندانه در مقابل برجام را هم مي‌توان يكي از سياست‌هاي دولت در راستاي دنبال كردن اهداف خود در محورهاي مختلف اعم از اقتصاد و روابط بين‌الملل دانست. اندكي بي‌تدبيري و موضع‌گيري اشتباه در برابر برجام، مي‌تواند در واپسين روزهاي فعاليت دولت روحاني تلاطم ايجاد كند و اين همان چيزي است كه دولت يازدهم دست كم براي حفظ مشروعيت و محبوبيت خود مي‌كوشد تا از آن برحذر باشد.
در همين خصوص كميل طيبي اقتصاددان بر اين باور است كه در بلندمدت عقلانيت و رويكرد با تدبير دولت روحاني مي‌تواند آثار كوتاه‌مدت موضع تند و تهاجمي ترامپ عليه ايران را خنثي كند.
طيبي در گفت‌وگو با «تعادل» با بيان اينكه اين موضع‌گيري‌ها ممكن است آثاري بر اقتصاد ايران داشته باشد، تصريح كرد: «شاخص‌هاي اقتصادي نظير رشد اقتصاد و سرمايه‌گذاري ممكن است در كوتاه‌مدت دچار نوساناتي شود. اظهاراتي مبني بر تهديدآميز بودن ايران در كوتاه‌مدت ريسك ايران را براي سرمايه‌گذاري افزايش مي‌دهد اما اين ريسك هم مي‌تواند با عقلانيت و تدبير دولت خنثي شود به نوعي كه لطمه‌يي به روند رو به جلو اقتصاد وارد نشود.» وي تصريح كرد: «موضع دولت ايران در مدت اخير نشان داد دولت روحاني تنش‌زدا بوده و اين دقيقا همان چيزي است كه افكار عمومي از دولت‌ها توقع دارند. در چنين بستري است كه مي‌توان روابط اقتصادي جديد برقرار كرد و روابط پيشين را توسعه داد.»
تنش‌زدايي در راس مطالبات بخش خصوصي
طيبي يكي از مهم‌ترين مطالبات بخش خصوصي ايران را تنش‌زدايي و بازگشت آرامش و اطمينان به كشور عنوان كرد و افزود: «در چنين بستري مي‌توان افزايش سرمايه‌گذاري‌ها را شاهد بود و مواضع اخير دولت روحاني هم در همين راستا بوده است. جاي بسي خوشحالي است كه دولت موضع خاصي در قبال ترامپ نگرفته و با آرامش و عقلانيت برنامه‌هاي خود را پيش برده است.»
اين اقتصاددان با بيان اينكه دولت ايران هيچ نقش منفي در قبال برجام ايفا نكرده است، اظهار كرد: «همين رويكرد مي‌تواند افكارعمومي را به نفع ايران جهت‌دهي كند و اين درحالي است كه در جامعه جهاني افكار عمومي برخلاف ترامپ و سياست‌هاي اوست. در اين شرايط اصلاح افكار عمومي به نفع ايران مي‌تواند در گسترش روابط اقتصادي و سياسي هم موثر باشد.»
طيبي تصريح كرد: «دستگاه دولتي و اداري ترامپ و لابي صهيونيستي مي‌خواهند توپ را در زمين ايران بيندازند تا با موضع‌گيري تند ايران عليه اظهارات اخير ترامپ، اندكي از بار منفي افكار عمومي عليه ترامپ تعديل شود اما اگر شرايط به همين ترتيب پيش رود و دولت ايران همچنان مواضع مقتدرانه خود را حفظ كند، بسيج افكار عمومي هم به نفع ايران خواهد بود.»
استمرار سياست‌گذاري در مسير عقلانيت
گرچه برخي بر اين باورند كه رويكرد تهاجمي ترامپ عليه ايران مي‌تواند در حوزه اقتصاد هم با بالا بردن ريسك ايران، اثر منفي برجاي بگذارد اما حميد شهرستاني كارشناس اقتصادي معتقد است؛ اظهارات اخير ترامپ و موضع‌گيري‌هايش در قبال ايران اثري روي مناسبات اقتصادي ايران نخواهد داشت.
شهرستاني در گفت‌وگو با «تعادل» تصريح كرد: «مواضع ترامپ عليه ايران بيشتر نظامي بوده تا اقتصادي. هرچند طبيعتا مي‌توان انتظار داشت كه در رفع تحريم‌ها، اعطاي تسهيلات بانكي سنگ‌اندازي‌هايي براي ايران داشته باشد اما به‌طور كلي تاكنون اغلب موضع‌گيري‌هاي ترامپ در مورد مسائل نظامي بوده و به صورت مستقيم اقتصاد را هدف قرار نداده است.»
اين كارشناس اقتصادي افزود: «در چنين شرايطي قطعا رويكرد با تامل ايران در برابر مواضع تند و عجولانه ترامپ نشان‌دهنده عاقلانه بودن واكنش ايران در شرايط فعلي است. بنابراين طرف‌هاي سياسي، تجاري و اقتصادي ايران هم متوجه اين رويكرد ايران مي‌شوند و با ديد بهتري با ايران وارد مذاكره خواهند شد.»
وي با بيان اينكه بايد مراقب عكس‌العمل تندروهاي داخلي بود، اظهار كرد: «عكس‌العمل‌هاي شديدي كه برخي گروه‌هاي تندرو داخلي نشان مي‌دهند، مي‌تواند در نهايت به ضرر ايران تمام شود. بنابراين بايد اين گروه‌هاي تندرو را نيز در داخل مهار كرد تا سياست‌هاي اقتصادي و تجاري دولت هم بتواند در مسير عقلانيت پيش برود.»
مواضع دولت تاكنون نشان داده كه در تله ترامپي نخواهد افتاد و از هرگونه تنشي كه بخواهد اختلالي در برنامه‌هاي سياسي، اقتصادي ايران ايجاد كند برحذر خواهد بود. با اين حال، تهديدات ترامپ مي‌تواند در كوتاه‌مدت ريسك‌هاي اقتصادي ايران را افزايش دهد. بايد ديد دولت چه برنامه‌يي در بالا بردن سطح اطمينان اقتصاد ايران براي گسترش مناسبات با ساير كشورها در پيش خواهد گرفت.
منبع:تعادل
یک نظر اضافه کنید
شماره موبایل شما منتشر نخواهد شد.پر کردن فیلد های ستاره دار اجباری است.*
امتیاز شما