استارت رونق تولید

سیدحسین سلیمی

بسیاری از بانک‌ها نیز سود سپرده‌های بالا می‌دادند. اما عملا از عهده بازپرداخت این سودها برنمی‌آمدند و با مشکل بیلان مواجه شدند. بازپرداخت سود این تسهیلات، سود سهام این بانک‌ها را کاهش داد و با پیش‌بینی سود خود فاصله زیادی داشتند.

در دوره‌های قبل به منظور کاهش سود بانکی به صورت دستوری عمل می‌شد و به همین دلیل موفق نبود. اما در این دوره اخیر با توجه به کاهش تورم، موفق بوده است. با توجه به اینکه در دولت دهم، تورم حدود 30 الی 40 درصد بود، کاهش نرخ بهره امکان‌پذیر نبود. این امر مغایر اصول اقتصادی است. امروز تورم کاهش یافته و در حدود 10 درصد است. در این شرایط می‌توان توقع داشت سپرده‌گذار سود کمتری را دریافت کند و 15 درصد سود تعیین‌شده در این شرایط معقول است. در حال حاضر هم سود تسهیلات کاهش یافته است و هم سپرده بانکی. البته برخی از صندوق‌های اعتباری از این قواعد پیروی نکردند که نهادهای نظارتی در حال شناسایی و تعیین تکلیف آنها هستند. اگر جلوی فعالیت این موسسات را هم بگیرند، شرایط به وضعیت عادی بازمی‌گردد. افرادی که پول در اختیار دارند باید بدانند که بانک تنها جایی است که سود مثبت بدون ضرر پرداخت می‌کند و سود 15 درصد علی‌الحساب، سودی معقول است. در پایان سال نیز بانک باید سود واقعی را محاسبه و مابه‌التفاوت را به سپرده‌گذار پرداخت کند. این طرح اجرا شد و در حال حاضر مشکلی در زمینه اجرای آن وجود ندارد. نرخ تسهیلات نیز پایین آمده است.

کاهش سود بانکی منجر به افزایش سرمایه‌گذاری در بخش تولید خواهد شد و این یک اصل است. بهره بانکی 40 درصد در هیچ صنعتی پاسخ‌گو نیست و نمی‌توان با این نرخ سود صنعت و تولید را اداره کرد. بنابراین در این شرایط هیچ پروژه‌ای دنبال نمی‌شود، مگر پروژه‌هایی که بیش از 50 درصد سوددهی داشته باشد و بتوان در آن از تسهیلات 30 الی 40درصدی استفاده کرد. هرچند امروزه نرخ تسهیلات هنوز بالاست، اما معقول‌تر شده و برخی از پروژه‌ها را پاسخ می‌دهد. طبق آمارهای ارائه‌شده، در چندماهه اخیر دریافت تسهیلات توسط صنایع رشد داشته و برای تهیه مواد اولیه و قطعات یدکی مورد استفاده قرار گرفته است. بانک‌ها نیز به پروژه‌ها تسهیلات با نرخ کمتر از بازار می‌دهند. حدود 20 سال پیش ارائه نرخ سپرده‌های بالا توسط بانک‌ها آغاز شد و این روند ادامه پیدا کرد و نرخ سود‌های حدود 25 و 30 درصد و سود تسهیلات 36 درصد ارائه می‌شد. معوقات انباشته‌شده در بانک‌ها نیز به دلیل همین تسهیلات با سودهای بالا بود. این سود در تولید جواب‌گو نیست و تولیدکننده یا ورشکست می‌شود یا در تله وام معوقه می‌افتد. دلیل دیگر این افزایش نرخ بانکی، افزایش تورم در اقتصاد بود. تحریم‌ها و مسائل دیگر باعث شد که تورم به صورت سرسام‌آوری افزایش یابد و این منجر به افزایش بهره بانکی شد. در دوره ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد حتی یک بار دستور داده شد بهره بانکی کاهش یابد اما با توجه به شرایط، عملی نشد. در حال حاضر سپرده‌گذاران به این مهم رسیده‌اند که باید سرمایه خود را در بانک سپرده‌گذاری کنند. در گذشته صندوق‌های مالی، اعتباری بازار را به هم ریخت و مشکلات از جایی شروع شد که این صندوق‌ها و قرض‌الحسنه‌ها آغاز به کار کردند و سپرده‌ها را با سود بالا دریافت می‌کردند. برای پرداخت چنین نرخ سپرده‌ای تسهیلات را با بهره بالاتر پرداخت می‌کردند. این خود باعث ایجاد تورم در بازار می‌شد. البته امروزه نیز در شرایط رکود به سر می‌بریم و هنوز مشکلات شرایط تورم را در اقتصاد می‌بینیم و گریبان‌گیر ما است.

در گذشته نوعی رقابت بین بانک و صندوق‌های مالی، اعتباری برای جذب سپرده‌ها به وجود آمد و یکی از عوامل افزایش نرخ سود همین رقابت بود. بسیاری از بانک‌ها نیز سود سپرده‌های بالا می‌دادند. اما عملا از عهده بازپرداخت این سودها برنمی‌آمدند و با مشکل بیلان مواجه شدند. بازپرداخت سود این تسهیلات، سود سهام این بانک‌ها را کاهش داد و با پیش‌بینی سود خود فاصله زیادی داشتند. حتی در برخی موارد سودی در مجمع عمومی تقسیم نمی‌شد. اگر نظارت بانک مرکزی از 20 سال پیش به نحوی بود که به ترازنامه بانک‌ها دسترسی داشت و می‌توانست اعمال نفوذ کند، شاهد معوقات با این حجم نبودیم. در این سال‌ها نظارت درستی  بر عملکرد بانک‌ها وجود نداشت و بانک‌ها خودمختار عمل می‌کردند. بانک‌ها بیلان را ارائه می‌دادند و حسابرس نیز آن را تایید می‌کرد  و سود تخصیص می‌یافت. درحالی که اگر بازرسی به درستی صورت می‌گرفت، بانک‌ها سودی عایدشان نمی‌شد. در دو سال اخیر بانک مرکزی نظارت شدیدی بر بانک‌ها اعمال می‌کند. امروز نظارت در بانک مرکزی به صورت آنلاین است و برخی موارد را می‌توانند هرروزه رصد کنند. همچنین جرایمی را تعیین کرده‌اند و درصورت بروز تخلفات، صلاحیت هیئت مدیره آن بانک تایید نمی‌شود. البته بسیاری از بانک‌ها عملکرد خود را هنوز به روشی که بانک مرکزی خواسته تهیه نکرده‌اند. گزارش‌ها باید از استانداردهایی پیروی کند که شفاف باشد و صاحب سهام بداند چه عملیاتی در بانک رخ می‌دهد. چون گزارش‌ها بر اساس استانداردهایی که بانک مرکزی تعیین کرده تهیه نشده، بیلان بسیاری از بانک‌ها هنوز تایید نشده و بانک مرکزی اجازه برگزاری مجامع را نمی‌دهد. هنوز بیشتر بانک‌ها مجامع سال 95 خود را مصوب نکرده‌اند.

نرخ سود بانکی ایران در مقایسه با سایر کشورها نیز بسیار بالا است. علت این است که تورم در سایر کشورها یک تا 2 درصد است و نرخ تسهیلات آنها 3 تا 4 درصد. ما نمی‌توانیم شرایط کشور خود را با آنها مقایسه کنیم؛ زیرا تورم در ایران در حال حاضر حدود 10 درصد است و نمی‌توان سود کمتر از این مقدار پرداخت کرد. سپرده‌گذار باید بیش از تورم سود دریافت کند. بنابراین اینکه در خارج از کشور سود تسهیلات صفر درصد است، با شرایط ایران قابل مقایسه نیست. در این کشورها پول فراوان است و تورم تقریبا وجود ندارد. حتی در برخی کشورها از سپرده‌گذار نیم تا 25 صدم درصد برای نگهداری پول، هزینه دریافت می‌کنند. در دنیا سود بیشتر از 2 تا 3 درصد برای سپرده پرداخت نمی‌شود و اکثرا صفر است.

منبع:اتاق بازرگانی تهران