يك «كودتا» به نفع تجارت ايران

يك «كودتا» به نفع تجارت ايران

چالش‌هاي پياپي اقتصادي در تركيه كه به واسطه اتفاقات رخ داده در مدت اخير بروز يافته، نه تنها وضعيت اقتصادي اين كشور، بلكه اقتصاد كشورهاي همسايه را نيز تحت‌الشعاع خود قرار داده است. اگرچه شدت و ضعف بحران‌هاي به وجود آمده متغير بوده، اما شواهد نشان مي‌دهد كه دولت تركيه به‌دنبال حوادث اخير، همواره سعي در آرام‌سازي بحران‌هاي اقتصادي داشته تا اندكي از ميزان آسيب‌هاي وارد شده به اقتصاد اين كشور را بكاهد. تركيه يكي از شركاي تجاري و مهم ايران به شمار مي‌رود و پيشينه روابط تجاري اين دو كشور به بيش از 400سال مي‌رسد. به بيان ديگر در حال حاضر، تركيه دومين يا سومين شريك تجاري ايران محسوب مي‌شود كه بر اساس آمارهاي موجود حجم مبادلات بازرگاني ايران و تركيه در 5 ماه نخست سال جاري ميلادي به 3 ميليارد و 957ميليون و 935هزاردلار رسيده است. بررسي داده‌هاي بازرگاني خارجي تركيه كه از سوي موسسه آمار دولتي تركيه منتشر شده است، نشان مي‌دهد، گرچه صادرات غيرنفتي ايران به تركيه رو به افزايش است، اما كاهش جدي در نرخ نفت در بازارهاي جهاني و با توجه به اينكه بخش اعظمي از صادرات كشورمان به تركيه را تشكيل مي‌دهد، موجب شده است كه صادرات ايران به تركيه كاهش و در مقابل صادرات تركيه به ايران افزايش يابد.

 معضلات تجارت ايران و تركيه

تجارت ايران و تركيه طي سال‌هاي گذشته با معضلات متعددي نيز روبه‌رو بوده‌ است. در پاييز سال 93 و به‌دنبال بسته شدن مرز بازرگان از سوي تركيه به روي كاميون‌هاي ايراني، مقامات ترك به بهانه اينكه ايران مابه‌التفاوت قيمت سوخت را از كاميون‌هاي ترك دريافت مي‌كند، عوارض 500 يورويي براي كاميون‌هاي ايراني وضع كردند و از آنجا كه اين اقدام تركيه اقدامي غيرمنطقي بود، ايران نيز عوارض 500 يورويي

وضع كرد.

همين امر باعث شد تا هزار و 500 كاميون ايراني و 2 هزار كاميون ترك در مرز بازرگان متوقف شده و بر اساس برآوردهاي انجام شده، اين توقف 3ميليون و 500 هزار دلار خسارت به تجارت دو كشور وارد كرد. اما با وجود تنش‌هاي متعددي كه ميان ايران و تركيه وجود داشته است، اين دو كشور همواره به عنوان شركاي تجاري مهمي در منطقه شناخته مي‌شوند.

در واقع، تركيه شريك تجاري اصلي ايران در كشورهاي همسايه و مسير ترانزيت كالاهاي صادراتي ايران به مقصد كشورهاي اروپايي است و مرز دريايي با امارات و مرز زميني با تركيه مهم‌ترين مرزهاي ايران در حوزه مبادلات تجاري محسوب مي‌شوند.

حملات تروريستي و بمب‌گذاري‌‌هاي اخير و در پي آن كودتاي دو شب گذشته در تركيه، به اذعان صاحب‌نظران اقتصادي عواملي است كه اقتصاد اين كشور را به سوي انحطاط مي‌كشاند. اما اينكه اتفاقات اخير چه تاثيري بر روابط تجاري ايران با شريك تجاري و قديمي خود مي‌گذارد، موضوعي است كه در اين گزارش به آن پرداخته شده است. شكي نيست كه وقوع كودتا در تركيه و تحولات اين كشور در كوتاه‌مدت و ميان‌مدت در صادرات ايران به تركيه تاثير منفي خواهد گذاشت. نخستين تاثير اين تحولات اين بوده كه مرزهاي ايران با تركيه بسته و صادرات كالاهاي ايراني كه به صورت ترانزيت در خاك تركيه جهت ورود به بازارهاي اروپايي تردد مي‌كردند با مشكل روبه‌رو شد.

 از سوي ديگر جايگزين كردن كشورهاي ديگر براي عبور كالا به صورت ترانزيت مستلزم وقت و هزينه است و به نظر مي‌رسد اگر شرايط به حالت عادي برنگردد، مطمئنا در صادرات كالاهاي ترانزيتي ايران و همچنين در كالاهاي صادراتي و وارداتي تركيه كه يكي از شركاي مهم منطقه‌يي ماست، تاثير چشمگيري خواهد داشت. شرايط پيش آمده در تركيه قابل پيش‌بيني نبود و ظرف يكي،  دو ساعت موضوع كودتا مطرح شد و تا صبح مشخص نبود كه دولت بر اين مشكلات فائق خواهد آمد يا خير.

 نگراني تجار از روند تجارت

با توجه به شرايطي كه پس از كودتا در تركيه ايجاد شد، نگراني‌هايي براي مبادلات تجاري ايران به وجود آمد و كل مرزهاي كشور بسته شد. به گفته مقامات ايراني به‌نظر مي‌رسد در خوش‌بينانه‌ترين حالت چند روزي اين روند ادامه دارد تا شرايط امنيتي تركيه به روال گذشته بازگردد و ايران بتواند همكاري خود با تركيه را ادامه دهد.

به گزارش «تعادل» در مورد حمل‌ونقل و مسائل مربوط به ترانزيت طبق دستورالعملي كه از سوي دولت اعلام شده است، كليه مرزهاي هوايي ايران و تركيه و مرزهاي زميني «بازرگان» و «سرو» و همچنين كليه ترانزيت‌ها از طريق منطقه آزاد ماكو تا رسيدن به وضعيت ثبات سياسي و مشخص شدن وضعيت عبور و مرور بسته خواهد بود. در اين راستا، شوراي بازرگاني ايران و تركيه به كاميون‌هاي ايراني توصيه كرده با توجه به شرايط شرق تركيه براي حفظ امنيت به صورت گروهي و كارواني حركت كنند.

فعالان اقتصادي در بازار تركيه اميدوارند كه آرامش، هرچه سريع‌تر در آن سوي مرزها برقرار شود، چراكه علاوه بر ماشين‌هايي كه حامل بار از تركيه به مقصد ايران هستند، حامل بار ترانسپورت و ري اكسپورت به مقاصد ديگر نيز هستند كه همگي از طريق مرز بازرگان و جاده شمال شرقي يعني تركمنستان و جنوب ايران براي حمل بار به سمت شيخ‌نشينان حركت مي‌كنند.

 تاثير مثبت «كودتاي نافرجام»

در هر حال، نكته مثبت كودتاي رخ داده براي ايران، بهره‌برداري از فرصت پيش آمده است. در اين باره، رضا كامي، عضو هيات نمايندگان اتاق ايران با اشاره به اتفاقات اخير در تركيه مي‌گويد: روابط تجاري ايران و تركيه بعد از اين گسترش خواهد يافت؛ براي اينكه تركيه در نتيجه اين كودتا، در عمل متوجه سياست تنش‌زدايي ايران با جهان و همسايگان خود شده است.

به گفته وي صادرات ايران به تركيه در پي اتفاقات رخ داده در اين كشور، متوقف نشده است اما در حال حاضر به دليل حفظ امنيت كاميون‌ها و امنيت بار، مرزهاي زميني و هوايي با تركيه تا رسيدن به وضعيت ثبات بسته خواهد بود و در نتيجه كودتاي شب گذشته، تجارت ايران با تركيه تغيير جدي نخواهد داشت. وي افزود: رابطه تجاري ايران با تركيه در طول يك روز و يك شب به وجود نيامده كه با يك كودتاي شكست‌خورده به هم بريزد و آسيب ببيند. وي معتقد است كه اين مساله به نفع اقتصاد ايران است؛ چرا كه تركيه با ارزيابي موضع ايران نسبت به كشور خود، گسترش روابط تجاري با ايران را در دستور كار خود قرار مي‌دهد. به گفته كامي تعطيلي مرزها به دليل امنيتي است نه به دليل اينكه رابطه تجاري-اقتصادي ايران با تركيه آسيب ديده باشد.

برخي كارشناسان اقتصادي معتقدند كه اگر چه اقتصاد تركيه در طول سال‌هاي اخير اقتصاد اول منطقه به شمار مي‌رود، اما اقتصاد ايران با توجه به ظرفيت‌هاي موجود مي‌تواند به عنوان يك جايگزين مناسب در رويكردهاي منطقه از فرصت‌هاي جديد بهره‌برداري كند.

 افزايش قاچاق كالا از تركيه به ايران

اگر چه روي كاغذ و طبق آمار رسمي گمرك ايران، مبادلات تجاري ايران با تركيه حدود 10 ميليارد دلار است، اما واردات رسمي از تركيه رقم چندان بالايي نبوده و ايجاد چالش در اقتصاد اين كشور تاثير منفي چنداني بر اقتصاد ما نخواهد داشت. اما ميزان مبادلات تجاري غير‌رسمي يا همان قاچاق كالا بين ايران و تركيه به‌شدت بالا بوده و در صورت ناامني مرزهاي تركيه ميزان واردات غيرقانوني كالاهاي ترك به ايران افزايش شديدي خواهد داشت. علاوه بر اينكه تركيه به عنوان يك كانال بين ايران و اروپا عمل كرده و بسياري از كالاهاي اروپايي از كانال اين كشور وارد ايران مي‌شوند و از اين حيث ناامني مرزهاي تركيه روي اقتصاد ايران تاثيرات منفي زيادي داشته و به افزايش قاچاق كالا به ايران دامن مي‌زند.

 نوسان قيمت مهم‌ترين كالاي وارداتي

از سوي ديگر تركيه به عنوان واردكننده نفت هميشه متقاضي نفت و گاز ايران بوده و هست. البته با توجه به شرايطي كه داعش در سوريه و عراق ايجاد كرده، تركيه در سال‌هاي اخير نفت خود را به صورت غيرقانوني و خارج از قواعد اوپك از اين گروه با قيمتي ارزان‌تر خريداري كرده است. نماينده سابق ايران در اوپك درباره تاثير ناآرامي‌ها و فضاي سياسي تركيه بر بازار نفت و مبادلات نفتي اين كشور با ايران مي‌گويد: ايران در جريان كودتا موضع خود را به درستي اعلام كرده و اين رويكرد تاثيري بر روابطمان نخواهد گذاشت و قراردادهايمان در زمينه انرژي تداوم خواهد يافت. به گفته محمدعلي خطيبي، اين نابساماني‌ها بر فضاي اقتصادي اين كشور اثرگذار خواهد بود و هر اندازه كه بازار اين كشور ثبات خود را از دست بدهد، قطعا تاثير خوبي بر روابط نفتي ما با اين كشور ندارد و تاثير منفي به جا خواهد گذاشت. وي افزود: در حال حاضر كودتا در تركيه تقريبا خاتمه يافته و اين جريان ناآرام متوقف شده اما اگر نابساماني‌ها در تركيه ادامه يابد، مسلما تاثيرات بدتري بر روابط تجاري ما با اين كشور خواهد گذاشت. ما با تركيه قراردادها و تفاهمنامه‌هايي امضا كرديم كه اگر جو سياسي اين كشور مخدوش شود، بي‌ثباتي در اين قراردادها باعث مي‌شود، اميدواري‌مان نسبت به روابط‌ نفتي كاهش يابد. اوضاع آشفته تركيه براي تاجران ايران نگران‌كننده است، چرا كه ايران به تركيه صادرات نفت و گاز دارد و همين موقعيت تجاري هر دوطرف را در معرض خطر قرار مي‌دهد.

منبع:تعادل