هفدهمین نشست کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران

 در هفدهمین نشست کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران، اقدامات لازم برای كاهش آسيب اقتصادی ناشی از شيوع ویروس كرونا و نیز وضعيت این روزهای بازار سرمایه مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این نشست که به صورت ویدئو کنفرانس برگزار شد، اغلب کارشناسان سخنانشان را به چاشنی «نگرانی از روند بازار سرمایه» آمیختند و البته از ضرورت فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی به سهامداران خرد سخن گفتند. دیدگاه این تحلیلگران آن بود که بازار سرمایه ایران در بازار ثانویه خلاصه شده و چنانچه این دارایی‌ها به بازار اولیه منتقل شود، جهش تولید نیز رقم خواهد خورد.

 اما دستور نخست این نشست به «كاهش آسيب اقتصادی ناشی از شيوع ویروس كرونا» اختصاص داشت و فریال مستوفی، رییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران، که آغازگر این جلسه بود، به ضرورت تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای کاهش این آسیب‌ها اشاره کرد و ادامه داد: چنانچه شیوع ویروس کرونا ادامه یافت، در این صورت باید به فکر برنامه‌های بلندمدت برای کاهش آسیب‌ها باشیم.

او با اشاره به عمیق بودن رکود و کاهش رشد اقتصادی به عنوان مشکلات اقتصادی ایران گفت: در دو سال گذشته اقتصاد ایران بدون کرونا، رشد منفی 7.6 درصد را تجربه کرد و امسال با وجود این ویروس انتظار کاهش بیشتر رشد اقتصادی وجود دارد. این ویروس البته جهان را با مشکلات عدیده مواجه کرد اما اقتصاد ایران پیش از آن با تحریم، سؤمدیریت و مشکلات ساختاری نیز مواجه بود که شیوع این ویروس، مشکلات ما را دو چندان کرد.

مستوفی با بیان اینکه افزایش بیکاری، فقر و افزایش آسیب‌های اجتماعی از تبعات شیوع ویروس کرونا خواهد بود، ادامه داد: دولت برای کاهش این آسیب‌ها بسته‌هایی را پیش‌بینی کرده است اما این حمایت‌ها کافی نیست؛ هرچند ‌می‌دانیم که دولت نیز با محدودیت منابع مواجه است. در کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران باید پیشنهاداتی مبتنی بر تامین مالی بنگاه‌ها ارائه کنیم. پیشنهاداتی مبنی بر این که چگونه عرضه و تقاضا را افزایش دهیم.

رشد بازار سرمایه یک فرصت است

در ادامه این جلسه عباس آرگون، نایب‌رئیس این کمیسیون، با بیان اینکه بهترین ابزار تامین مالی، بازار سرمایه است، ادامه داد: اگرچه شاخص بازار با شیب تند و البته خطرناک در حال صعود است اما تامین مالی از این بازار بهترین روش است. اکنون به دلیل عدم تعادل عرضه و تقاضا افزایش در قیمت سهام رخ داده است. اما از سوی دیگر، رشد بازار سرمایه یک فرصت است و بنگاه‌ها باید حداکثر بهره را از آن کسب کنند.

او ادامه داد: در شرایط کنونی بانک‌ها و بنگاه‌های بزرگ که در بازار ثانویه حضور دارند، باید دارایی خود را در بازار ثانویه به فروش برسانند و با درآمد حاصل از فروش دارایی‌های خود، دارایی جدیدی در بازار اولیه ایجاد کنند. این رویه به جهش تولید نیز کمک ‌می‌کند. باید تمام ظرفیت کشور را روی کوتاه کردن دوره کرونا متمرکز کنیم. چرا که هر چه این دوره طولانی‌تر شود، آسیب‌های اقتصادی- اجتماعی و آسیب‌های آن به سلامت و روان بیشتر خواهد شد.

او یکی از راهکار‌های کاهش زیان بنگاه‌ها را تعویق بدهی‌های بیمه‌ای و مالیاتی عنوان کرد و گفت: دولت برای جبران کسری منابع خود به سراغ کسانی برود که مالیات نمی‌پردازند و بدین ترتیب چتر مالیاتی خود را گسترده‌تر کند. همچنین لازم است معافیت‌های مالیاتی را به حداقل برساند.

او در ادامه ضمن تاکید بر ضرورت استمهال بدهی‌های بانکی بنگاه‌ها ادامه داد: در شرایط کنونی به دیپلماسی فعال نیز نیاز جدی وجود دارد تا توسعه صادرات غیرنفتی رقم بخورد. در عین حال، تسهیل واردات مواد اولیه برای جهش تولیدی نیز باید مورد توجه جدی قرار گیرد. پیشنهاد دیگری که از سوی یکی اعضای هیات نمایندگان مطرح شد، این است که بنگاه‌های حاکمیتی نسبت به فروش اعتباری به بنگاه‌های کوچک اقدام کنند و این پیشنهاد از آن جهت حائز اهمیت است که بنگاه‌های بزرگ تاب‌آوری بیشتری دارند.

ضرورت آزادسازی تدریجی سهام عدالت

 در ادامه این جلسه، موضوع آزادسازی سهام عدالت به میان آمد که مستوفی از ضرورت ارائه پیشنهادات کارشناسی از سوی اتاق به دولت در خصوص نحوه آزادسازی سهام عدالت سخن گفت تا خطاهای گذشته در امر خصوصی‌سازی بار دیگر تکرار نشود.

 در ادامه این جلسه، مهدی حاجی‌وند، کارشناس اقتصادی و نویسنده کتاب «آزادسازی سهام عدالت؛ موانع و راهکارها» توضیحاتی در مورد طرح دولت برای آزادسازی سهام عدالت ارائه کرد. او گفت: سهام عدالت با اقتباس از کوپن سهام کشورهای اروپای شرقی و کمونیستی در ایران به اجرا درآمد که البته تجربه این کشورها با شکست مواجه شده و پرونده آن در سال 2001 بسته شد. در واقع فصل مشترک این کشورها، ناکامی در این سیاست بود. پس از چند سال، دولت ایران سهام 49 شرکت شامل 36 شرکت بورسی و فرابورسی و سهام 13 شرکت را که هنوز قیمت به روز ندارند را عرضه کرد. بنابراین تا زمانی که تکلیف این شرکت‌ها مشخص نشود نمی‌توان برای سهام عدالت تعیین تکلیف کرد.

او با انتقاد از روش آزادسازی سهام عدالت به صورت خرد که تأثیر قابل توجهی در زندگی افراد جامعه نخواهد داشت، گفت: دارندگان سهام عدالت اکنون ‌می‌توانند به روش مستقیم در مورد سهام خود تصمیم‌گیری کنند. در روش مستقیم، اگر افراد دارای کد بورسی باشند، سهام این36 شرکت به پرتفوی آنها اضافه ‌می‌شود. اگر فاقد کد بورسی باشند باید در سامانه سجام ثبت‌نام کرده و کد دریافت کنند. در واقع آنها صاحب سهام 36 شرکت بورسی هستند.

 او با بیان اینکه کلیت آزادسازی سهام عدالت اقدام مثبتی است، ادامه داد: پیشنهادی که برای بهبود فرایند آزادسازی سهام عدالت ‌می‌توان ارائه کرد، آن است که سهام آن 13 شرکت حذف شود و پرتفوی سهام عدالت یک‌دست شود. در عین حال لازم است، این فرهنگ‌سازی برای مردم صورت گیرد که افرادی که نیاز مالی ندارند اقدام به فروش نکنند؛ در عین حال آزادسازی سهام عدالت از سوی دولت به تدریج صورت پذیرد.

تشکیل صندوق ویژه حمایت‏های کسب‏وکار آسیب‏پذیر از کرونا

پس از آن، محمدهادی موقعی، عضو انجمن ملی لیزینگ برای کاهش آسیب‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، پیشنهاداتی مبنی بر تشکیل صندوق ویژه حمایت‏های کسب‏وکار آسیب‏پذیر از بیماری، تدوین معیارها و دستورالعمل شناسایی کسب و کارهای آسیب‏پذیر، استمهال وام دریافتی کسب و کارهای آسیب‏پذیر، حذف بهره و جریمه از وام‏ها و تقبل آن توسط صندوق پیشنهاد شده، پرداخت حقوق و مزایا و بازخرید سنوات کارکنان این کسب و کارها از طریق این صندوق را ارائه کرد.

علیرضا کیانی که به نمایندگی انجمن صنایع شوینده، آرایشی و بهداشتی در نشست آنلاین کمیسیون بازار پول و سرمایه حضور یافته بود، پیشنهاد اختصاص منابع صندوق بیمه بیکاری به تسهیلات بانکی برای پرداخت به بنگاه‌ها را مطرح کرد که از تعطیلی شرکت‌ها و اخراج نیروی کار نیز جلوگیری شود. او همچنین پیشنهاد کرد که پلت‌فورم یا مکان مشخصی توسط بخش خصوصی جهت ارائه مشاوره به افراد جامعه به منظور مدیریت سهام عدالت خود در راستای آگاهی سازی در جامعه ایجاد شود.

آرش ابجدپور، کارشناس این کمیسیون نیز بر این عقیده بود که آنچه دولت به عنوان ETFها درصدد عرضه آن است با چارچوب‌های استاندارد این ابزار همخوانی ندارد و طرح دولت بلاتکلیف است. او گفت: این طرح دولت شتاب‌زده است که به عنوان یک مُسکن موقت عمل خواهد کرد.

نگرانی از حباب بازار سرمایه

در ادامه این جلسه، نوبت به بررسی وضعیت بازار سرمایه رسید و رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران با اشاره به اینکه تنها بازار پررونق کشور بازار سرمایه است، گفت: این نگرانی وجود دارد که در همه کشور‌ها شاخص بورس روند نزولی در پیش گرفته و در ایران روند همچنان صعودی است و این شائبه حبابی بودن بازار را تقویت ‌می‌کند. مساله این است که شرکت‌هایی که وضعیت مناسبی ندارند چگونه سهام‌شان در مسیر رشد قرار گرفته است. بنابراین در صورت از بین رفتن این حباب و افت قیمت‏، سهامداران خرد متضرر شده و مشکلات اجتماعی جبران‌ناپذیری به وجود خواهد آمد.

ضرورت تشویق مردم برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها

در ادامه این جلسه، مصطفی بهشتی‌روی، عضو هیات مدیره بانک پاسارگاد با بیان اینکه نوع حمایت‌هایی که دولت برای حمایت از کسب و کارها در نظر گرفته، کافی نیست، افزود: برای جبران خسارت‌ها و حمایت از بنگاه‌ها باید اعتبار ایجاد کنیم. ما در بانک پاسارگاد سعی کرده‌ایم با صدور اعتبارات اسنادی و ایجاد اعتبار نسبت به تامین سرمایه در گردش بنگاه‌ها اقدام کنیم.

او افزود: من هم نگران بورس هستم. اگر چه گسترش بازار سرمایه اتفاق نیکویی است اما نکته حائز اهمیت این است که بورس ما در بازار ثانویه خلاصه شده و حجم عملیات در این بازار پایین بوده و بازار سرمایه به محل سفته‌بازی تبدیل شده است. در حالی که بازار ثانویه باید به بازار اولیه تبدیل شود و در توسعه نقش‌آفرینی کند. بازار سرمایه فعلی نمی‌تواند دماسنج اقتصاد ایران باشد. اگر اکنون به فکر اصلاح آن نباشیم به دردسر بزرگی خواهیم افتاد.

او افزود: فعالان بازار سرمایه باید در حفظ اعتماد عمومی به بازار موثر واقع شوند و با ارائه آموزش، مردم را به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها تشویق کنند. در عین حال باید در راه‌اندازی بازار اولیه کوشا باشند.

سهامداران دست به ماشه

علیرضا توکلی کاشی، معاون تحقیق و توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، نیز با اشاره به این تعبیر که وضعیت این روزهای بورس، مانند فردی دست به ماشه است، توضیح داد: در حال حاضر بسیاری از سرمایه‌گذاران گویی دست به ماشه هستند تا چنانچه بازار در وضعیت متزلزلی قرار گرفت، نسبت به فروش سهامشان اقدام کنند. در حالی که اگر بسترسازی‌های لازم صورت ‌می‌گرفت، نگرانی‌ها کمتر بود. مساله این است که در سال‌های 1396 تا 1399 در توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری کوتاهی صورت گرفت. حال آنکه توسعه صندوق‌ها، نقش سیل برگردان بورس را ایفا ‌می‌کرد.

 او ادامه داد: باید به مردم با صراحت اعلام شود که بازار حباب دارد و به میزان اندکی سهام خوب در بازار وجود دارد. در حال حاضر ، شرکت‌های هلدینگ باید سهام خود را عرضه کنند که هم موجب کنترل بازار شود و هم منابع مالی برای طرح‌های توسعه ای فراهم شود.

مهدی حیدری از مدرسه کسب و کار اتاق نیز به ضرورت ایجاد تعادل در بازار تاکید کرد و گفت: یکی از راهکارها برای ایجاد تعادل در بازار آن است که سهامداران عمده سهام خود را بفروشند و زمانی که این تعادل حاصل شد، مجدداً اقدام به خرید سهام کنند تا با این اقدام از بروز خطرات ناگهانی جلوگیری شود.

ضرورت کنترل تبلیغات مشوق ورود به بازار سرمایه

 در ادامه، عباس آرگون نیز با بیان اینکه نباید نقش دولت در ورود حجم زیادی از نقدینگی به بازار را نادیده گرفت، ادامه داد: باید تبلیغات در مورد ورود به بازار سرمایه کنترل شده و خطرات ورود به این بازار به مردم بازگو شود. مشاهده ‌می‌شود که برخی حتی خانه خود را برای ورود به این بازار ‌می‌فروشند. در عین حال، نباید فراموش کرد که اقبال به بازار سرمایه یک فرصت است و ‌می‌توان سهام طرح‌های نیمه تمام را به این بازار عرضه کرد.»

فریال مستوفی هم با اشاره به اینکه یکی از برنامه‌های کمیسیون بررسی روند واگذاری صندوق‌های قابل معامله ETF و همچنین آزادسازی سهام عدالت است عنوان کرد که این موضوعات در جلسات متعدد مورد بررسی قرار ‌می‌گیرد تا نظرات کارشناسی و عملیاتی در این خصوص به دولت ارائه شود.

در ادامه این نشست مقرر شد، مباحث مطروح شده در خصوص اقدامات لازم جهت کاهش آسیب اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا جمع‌بندی و طی گزارش جامعی به هیأت رئیسه اتاق منعکس شود. همچنین مقرر شد موضوع بررسی اقدامات لازم برای تحقق شعار سال ۹۹ با نام «جهش تولید» در دستور کار جلسه آتی کمیسیون قرار گیرد.

منبع:اتاق بازرگانی تهران